U bh. javnosti su se u posljednjih nekoliko godina često mogla čuti različita, mahom netačna tumačenja Ustava BiH i tvrdnje da je “BiH sastavljena od dva entiteta – RS-a i FBiH” i “tri konstitutivna naroda – Srba, Hrvata i Bošnjaka”, do toga da je BiH “dejtonska tvorevina”. Pored toga, govorilo se o BiH kao “zajednici” i njenim “zajedničkim institucijama”, ali i o postojanju bosanskog jezika i njegovog naziva.
O tvrdnjama, mahom od funkcionera iz entiteta Republika Srpska (RS), da je Bosna i Hercegovina “sastavljena od dva entiteta” – Republike Srpske i Federacije Bosne i Hercegovine, kao i od “tri konstitutivna naroda – Srba, Hrvata i Bošnjaka”, Istinomjer je pisao u više navrata.
Tvrdnja da je “BiH sastavljena od dva entiteta i tri konstitutivna naroda – Srba, Hrvata i Bošnjaka” ponovljena je više puta od različitih funkcionera – od šefa Kluba poslanika SNSD-a u Narodnoj skupštini Republike Srpske Igora Žunića, državnog ministra vanjske trgovine i ekonomskih odnosa iz SNSD-a Staše Košarca, delegata Doma naroda PS BiH iz HDZ-a BiH Bariše Čolaka, ali i Narodne skupštine Republike Srpske.
Ipak, najglasniji u pogledu tvrdnje da je “BiH sastavljena od dva entiteta” su predsjednik SNSD-a Milorad Dodik, ali i portparol ove stranke Radovan Kovačević koji je više puta ustvrdio da “u Ustavu piše da je BiH sastavljena od dva entiteta” (ovdje, ovdje, ovdje i ovdje).
Milorad Dodik je krajem 2019. godine, u intervjuu koji je dao za rusku novinsku agenciju Sputnik, ponovio jednu od svojih omiljenih interpretacija Ustava BiH, a već početkom 2020. godine istu tvrdnju je iznio i u emisiji “Upitnik” na Radio-televiziji Srbije. Ove tvrdnje dotakao se i u novembru 2020. godine, te je ustvrdio da je BiH “dogovorena državna zajednica sastavljena od RS-a i FBiH”.
Tako je BiH od dogovorene državne zajednice, koja je sastavljena od Republike Srpske i Federacije BiH, pretvorena u feud neizabranih međunarodnih predstavnika.
Milorad Dodik, 21. 11. 2020.
Gostujući u emisiji “Ćirilica” 23. 11. 2020. godine, Dodik je ustvrdio da je Republika Srpska potpisnica svih aneksa Dejtonskog sporazuma i da je “zaista nemoguće objasniti kako nešto što je tek nastalo Sporazumom, što uporno ponavljaju Bošnjaci, može taj isti sporazum da potpiše”.
Ipak, uvidom u Ustav Bosne i Hercegovine jasno je da tvrdnja da je “BiH sastavljena od dva entiteta” nije tačna, što potvrđuje član 3. Ustava BiH.
Bosna i Hercegovina se sastoji od dva entiteta: Federacije Bosne i Hercegovine i Republike Srpske.
Također, Ustav BiH u svojoj preambuli navodi da “podsjećajući se na Osnovna načela usaglašena u Ženevi 8. 9. 1995. godine i u Njujorku 26. 9. 1995. godine, Bošnjaci, Hrvati i Srbi, kao konstitutivni narodi (u zajednici s ostalima) i građani Bosne i Hercegovine, ovim utvrđuju Ustav Bosne i Hercegovine”.
Osim toga, podsjećamo i na Amandman I na Ustav BiH, kojim je definisana uloga Brčko Distrikta Bosne i Hercegovine u ustavno-pravnom uređenju BiH.
Brčko Distrikt Bosne i Hercegovine, koji postoji pod suverenitetom Bosne i Hercegovine i spada pod nadležnosti institucija Bosne i Hercegovine onako kako te nadležnosti proizlaze iz ovog ustava, čija je teritorija u zajedničkoj svojini (kondominiju) entiteta, jedinica je lokalne samouprave s vlastitim institucijama, zakonima i propisima i s ovlaštenjima i statusom konačno propisanim odlukama Arbitražnog tribunala za spor u vezi s međuentitetskom linijom razgraničenja u oblasti Brčkog. Odnos između Brčko Distrikta Bosne i Hercegovine i institucija Bosne i Hercegovine i entiteta može se dalje urediti zakonom koji donosi Parlamentarna skupština Bosne i Hercegovine.
Iz navedenog je jasno da Bosna i Hercegovina nije “sastavljena”, već se “sastoji” iz dva entiteta, te je, pored toga, od marta 2009. godine u njenu teritorijalnu organizaciju osim entiteta, a kao zasebna teritorijalna jedinica, uveden i Brčko Distrikt Bosne i Hercegovine.
Tvrdnju da je BiH “nastala Dejtonskim sporazumom” demantuje prva tačka prvog člana Ustava BiH. Naime, u ovoj tačci definiše se kontinuitet postojanja BiH i ona glasi:
Republika Bosna i Hercegovina, čije je zvanično ime od sada “Bosna i Hercegovina”, nastavlja svoje pravno postojanje po međunarodnom pravu kao država sa unutrašnjom strukturom modificiranom ovim Ustavom i sa postojećim međunarodno priznatim granicama. Ona ostaje država članica Ujedinjenih naroda i može kao Bosna i Hercegovina zadržati članstvo ili zatražiti prijem u organizacijama unutar sistema Ujedinjenih naroda, kao i u drugim međunarodnim organizacijama.
Istinomjer je o ovoj tvrdnji detaljnije pisao u analizi Nije “neka Alijina BiH” bila potpisnica Daytona, nego priznata članica UN-a.
Zanimljivo je i da premijer FBiH Fadil Novalić smatra da je “BiH nastala aktivnošću SAD-a”, kao i da je BiH “dejtonska tvorevina”.
Stoji jedna činjenica da je BiH nastala aktivnošću SAD-a u Daytonu i da je ovo dejtonska tvorevina, kako god to, jel, tako zvučalo, i da na određen način Amerika svoja djela, koja u prošlosti, koja stvori, koje nastane kao posljedica njenog angažmana ne napušta.
Fadil Novalić, 4. 11. 2020.
Istinomjer je Novalićeve tvrdnje ocijenio neistinitim u analizi Za Novalića BiH “dejtonska tvorevina”.
Treba naglasiti i da su zvaničnike RS-a na pogrešno tumačenje Ustava BiH, nakon sjednice NSRS-a održane u novembru 2019. godine, upozorili i iz Vijeća za provedbu mira.
BiH je priznata kao suverena država 1992. godine, te je potpisivanjem Daytonskog mirovnog sporazuma transformirana u državu koja se sastoji od dva entiteta. Zaključci Narodne skupštine Republike Srpske su u suprotnosti sa ovim činjenicama.
Upravi odbor Vijeća za provedbu mira (PIC), 13. 11. 2019.
Pored tvrdnje da je BiH “sastavljena”, u javnosti su se često mogle čuti i tvrdnje o BiH kao “zajednici” i njenim “zajedničkim institucijama”.
S obzirom na njeno složeno društveno-političko uređenje, za Bosnu i Hercegovinu se može reći da je složena država, ali ne i “zajednica” jer riječ “zajednica” ne postoji u Ustavu BiH.
Podsjećamo, kao što je to slučaj i sa “zajednicom”, Ustav BiH ne poznaje ni bilo kakve “zajedničke institucije”, što je jasno, pored ostalog, i iz njegovog člana III Nadležnosti i odnosi između institucija Bosne i Hercegovine i entiteta, iz kojeg se jasno vidi da izraz “zajedničke institucije Bosne i Hercegovine” kao takav ne postoji, te da se u čitavom tekstu Ustava BiH u tom kontekstu koristi isključivo termin “institucije Bosne i Hercegovine”.
Tvrdnje funkcionera SNSD-a Dragana Bogdanića i PDP-a Branislava Borenovića o BiH kao “zajednici” i njenim “zajedničkim institucijama”, Istinomjer je ocijenio neistinitim, dok je tvrdnju funkcionera SDA Denisa Zvizdića, koji je skrenuo je pažnju na, kako je naveo, kršenje Ustava BiH sve učestalijim korištenjem izraza “zajedničke institucije BiH”, ocijenio istinitom.
Osim netačnim tumačenjem Ustava BiH i korištenjem termina “zajednica” i “zajedničke institucije”, te tvrdnjama da je BiH nastala Dejtonskim mirovnim sporazumom, Milorad Dodik je u nekoliko navrata iznosio određene tvrdnje kada je u pitanju bosanski jezik.
Tako je Dodik u oktobru 2020. godine ustvrdio da se “bosanski jezik tek kolokvijalno spominje u zadnjih dvadeset, trideset godina”, da prije toga “on nije ni postojao”. Pored toga, predsjednik SNSD-a je u više navrata istakao da bosanski jezik ne postoji, te ustvrdio da se “mora objasniti da se ‘bosanski’ na srpskom kaže bošnjački”. Ovim tvrdnjama Istinomjer se bavio u analizama Bosanski jezik postoji mnogo duže od “zadnjih dvadeset, trideset godina” i Dodikove tvrdnje o bosanskom jeziku demantuju sudske odluke.
Da tvrdnje Milorada Dodika kako bosanski jezik nije postojao prije “zadnjih dvadeset, trideset godina” nisu tačne, govori niz historijskih izvora – sve od srednjovjekovnog perioda, pa do modernog doba. Jedan od najstarijih primjera bosanskog pisma je svakako Povelja Kulina Bana, ali i Humačka ploča, kao i stećci koji predstavljaju pojavu jedinstvenu prostoru Bosne i Hercegovine, a koji su pisani bosančicom. I putopisac sa kraja 14. i početka 15. vijeka, Konstantin Filozof u djelu “Skazanie izjavljeno o pismeneh”, uz bugarski, srpski, slovenski, češki i hrvatski, spominje i bosanski jezik. Pored toga, naziv bosanski jezik korišten je i u mnogim drugim pisanim izvorima iz osmanskog perioda, a bosanskim su ga nazivali i bosanski franjevci. U toku austrougarske vladavine dolazilo je do je mnogih promjena i revidiranja naziva jezika kojima se govorilo u Bosni i Hercegovini, pa se tako koristio bosanski zemaljski jezik, bosanski jezik, srpsko-hrvatski, te materinski (maternji) jezik. Bosanski jezik se prvi put zvanično i isključivo određuje za upotrebu u odredbi Visokog ministarstva od 30. juna 1884. godine, a nakon toga i izdavanjem Gramatike bosanskoga jezika 1890. godine, kada naziv bosanski jezik dobija svoju potvrdu u zvaničnom udžbeniku.
U pogledu tvrdnje da “svaki jezik nosi ime po imenu naroda”, Dodika demantuje i sama činjenica da postoje zasebne nacije, koje u službenoj upotrebi koriste iste jezike. Primjer su Austrijanci i Nijemci, ali dijelom i Švicarci, Belgijanci i Luksemburžani koji govore njemačkim jezikom, dok Englezi, Amerikanci, Australci i dio Kanađana govore engleskim jezikom. Također, Španjolci, Meksikanci, Kolumbijci, Urugvajci, Peruanci, Argentinci i mnogi drugi govore španskim jezikom itd.
I dok Bosna i Hercegovina ovog 25. novembra slavi 77. godišnjicu svoje državnosti, utvrđenu na zasjedanju Zemaljskog antifašističkog vijeća narodnog oslobođenja BiH (ZAVNOBiH-a) u Mrkonjić-Gradu 1943. godine, bh. entitet Republika Srpska ovaj datum ne prihvaća i u potpunosti ignoriše kao Dan državnosti BiH, a niz funkcionera, mahom iz ovog entiteta, nastavlja iznositi netačne interpretacije Ustava BiH, ali i tvrdnje o nastanku BiH, kao i o postojanju i nazivu bosanskog jezika, bez obzira na ranija upozorenja koja se odnose na pogrešno tumačenje Ustava BiH.
(Istinomjer.ba)