Premijer Federacije BiH, Fadil Novalić funkciju je preuzeo 31. marta 2015. godine, kada je pred Parlamentom FBiH pročitao i svoj ekspoze u kom je dao osnovne smjernice rada Vlade FBiH u proteklom mandatu (2014-2018.). Tada predočeni plan sastojao se od sedam strateških ciljeva prema kojima je Novalić prezentovao buduće aktivnosti, a Istinomjer na kraju mandata aktuelne Vlade FBiH donosi pregled realizacije najvažnijih mjera o kojima je govorio prije više od tri i pol godine.
Istinomjer se bavio ključnim mjerama iz njegovog ekspozea, te u nastavku možete pročitati sažetak analize, a integralnu analizu pogledajte na linku.
- Smanjenje i nadzor javne potrošnje
Jedna od prvih mjera koju je premijer obećao u svom ekspozeu bila je donošenje moratorija na sva zapošljavanja u javnom sektoru, a koja je trebala biti na snazi do daljnjeg sa ciljem smanjenja broja zaposlenih i smanjenja troškova po osnovu plata.
Iako je Moratorij na zapošljavanje u javnom sektoru usvojen odmah nakon konstituisanja Vlade FBiH, kako je Istinomjer pisao i ranije, umjesto najavljenog smanjenja troškova, Vlada Fadila Novalića je u prvoj godini u kojoj je moratorij bio na snazi, čak uspjela postaviti i neke rekorde. Broj državnih službenika u FBiH, narastao je sa 6899 u 2015. godini na 7223 u 2017. godini. Iako je Moratorij na zapošljavanje bio i sastavni dio Akcionog plana za provedbu Reformske agende za FBiH, u kom je navedeno da će se ona provoditi kontinuirano, on ipak nije produžen nakon što je posljednji istekao u junu ove godine.
Također, umjesto smanjenja troškova u Budžetu FBiH, tekući rashodi su povećani sa 1.409.584.232 KM u Budžetu za 2014. godinu, na 1.800.359.349 KM u 2018. godini. Sa druge strane tekući transferi nižim nivoima vlasti povećani su sa 327.701.321 KM u 2014. godini na 380.322.491 KM u 2018. godini.
- Reforma tržišta rada
U svom je ekspozeu federalni premijer također istakao potrebu donošenja novog Zakona o radu, koji je bio i sastavni dio Akcionog plana za provedbu Reformske agende i jedna je od realiziranih mjera iz tog plana. Međutim, usvajanje ovog zakona pratile su brojne kontraverze.
Prvi put Zakon o radu usvojen je u Domu naroda sredinom 2015. godine, ali nedugo nakon toga delegati SDP-a, DF-a i Naše stranke pokrenuli su pred Ustavnim sudom FBiH spor u vezi s procedurom usvajanja Zakona o radu. Ustavni sud FBiH u februaru 2016. godine je donio presudu u kojoj stoji da je Zakon o radu donesen suprotno Ustavu FBiH i Poslovniku o radu, te je time stavljen van snage. Zakon o radu stavljen je ponovo na dnevni red sjednice koja je održana 31. marta 2016. godine, kada je konačno i usvojen, a stupio je na snagu u aprilu iste godine.
Osim usvajanja Zakona o radu, Fadil Novalić je najavio i uspostavljanje privrednih sudova u FBiH, koji bi se bavili radnim sporovima. Ova mjera obećana je i u izbornom program SDA 2014. godine, no u toku proteklog mandata nisu provođene aktivnosti na uspostavi privrednih sudova.
- Poboljšanje poslovnog okruženja
Federalna Vlada u proteklom mandatu malo je uradila i na poboljšanju poslovnog okruženja, posebno kada se govori o bržem izdavanju dozvola ali i bržoj registraciji preduzeća, a sve te aktivnosti najavio je i Novalić u svom ekspozeu.
Iako je Vlada FBiH sredinom 2017. godine usvojila Akcioni plan za uvođenje jedonošalterskog sistema, sredinom ove godine iz Vlade FBiH je saopšteno kako je “prema rokovima Akcionog plana za uspostavljanje jednošalterskog sistema od 42 aktivnosti koje su trebale biti realizirane do današnjeg dana ispunjeno tek 18 ili 42,82 posto planiranih aktivnosti.”
Jedna od mjera koju je najavio Novalić bila je reforma Porezne uprave FBiH u Upravu za indirektno oporezivanje FBiH, no na tome se nije radilo tokom proteklog mandata.
Među realiziranim najavljenim aktivnostima bila je veća naplata poreza. Prema podacima poreske uprave u 2014. godini naplaćeno je ukupno 3.795.241.319 KM javnih prihoda, dok je u 2017. godini naplaćeno 4.820.307.452 KM, što je povećanje za više od milijardu KM.
Zakon o stečajnom postupku, koji je također tematizovan Novalićevim ekspozeom, usvojen je u junu ove godine u oba doma Parlamenta BiH, ali je on prvo bio osporen od strane Ustavnog suda FBiH, dvije godine ranije. Nedavno usvojenim izmjenama ispoštovana je odluka Ustavnog suda FBiH. O svim problemima oko usvajanja ovog Zakona pisao je Istinomjer još početkom ove godine.
- Aktiviranje resursa
Iako je Novalić najavio hitno usvajanje Zakona o javno-privatnom partnerstvu, to se u FBiH nije desilo. I taj Zakon je bio dio Reformske agende za FBiH u dijelu koji je tematizovao mjere iz oblasti “poslovne klime i konkurentnosti”.
Osim toga, spomenuto je i donošenje Zakona o šumama u FBiH, koji SDA obećava od 2010. godine, a koji u konačnici nije usvojen ni do danas.
- Privreda i potpore privrednim aktivnostima
Jako malo je urađeno i u sektoru energetike.
Istinomjer je i ranije pisao o mnogobrojnim najavljenim elektroenergetskim projektima čija je realizacija trebala početi tokom proteklog mandata, a što se nije desilo. Većina ovih projekata našla se i u predizbornom programu SDA za Opšte izbore 2014. godine. U pogledu izgradnje bloka 7 TE Tuzla, iako su aktivnosti bile pomjerene sa „mrtve tačke“, ne možemo reći da je njegova izgradnja u realizaciji, što se jasno vidi i iz statusa projekta na zvaničnoj web stranici Elektroprivrede BiH. Tokom mandata započeta je, pa potom i obustavljena Gradnja HE Vranduk. Jedini energetski objekat koji je otvoren u FBiH u proteklom mandatu bila je vjetroelektrana Mesihovina, koja je u pogon puštena na proljeće ove godine.
Gradnja putne infrastrukture gotovo da je izostala u proteklom mandatu. Jedina dionica koja je u protekle tri i pol godine puštena u promet bila je ona od Odžaka do Svilaja, koja međutim neće biti u punoj funkciji dok se ne izgrade most i granični prijelaz na rijeci Savi.
Novalić je govorio i o potrebi formiranja agencije za razvoj sektora malih i srednjih preduzeća, a što je još jedna od mjera iz ekspozea koja je ostala nerealizirana.
- Borba protiv korupcije
Novalićeva Vlada je od prethodnog saziva Vlade FBiH naslijedila zakonsku legistlativu koja je omogućila oduzimanje nelegalno stečene imovine. Federalna agencija za upravljanje oduzetom imovinom osnovana je 2015. godine u skladu sa Zakonom o oduzimanju nezakonito stečene imovine krivičnim djelom FBIH. Iako su stvorne sve pretpostavke za njen rad ona nikada nije zaživila u punom kapacitetu. Krajem 2017. godine iz agencije je rečeno da je u prve dvije godine rada oduzeta imovina u vrijednosti od ukupno 25 miliona KM.
- Socijalna oblast
Među rijetkim uspješnim mjerama iz ekspozea Fadila Novalića našlo se usvajanje novog zakona o PIO. U 2016. godini usvojena je Strategija reforme penzionog sistema u Federaciji BiH, a zakoni koje je spominjao Novalić sastavni su dio ove strategije. Novi zakon o PIO usvojen je početkom 2018. godine, a njime su uvedene određene izmjene koje se ogledaju u nekoliko ključnih tačaka. Osobama koje su penzionisane do 31. jula 1998. godine penzije po rješenju se povećavaju za 10%, dok se korisnicima koji su penzionisani do 31. decembra 2007. godine povećavaju za 5%. Zakonom je uveden i novi bodovni sistem, a visina penzije prema novom Zakonu zavisi od broja bodova koje osiguranik prikupi u toku svog radnog staža. Između ostalh novina koje su predviđene ovim zakonskim rješenjem je i usklađivanje penzija sa rastom BDP-a svakog 15. aprila. Zakon o dobrovoljnim penzionim fondovima, također je usvojen krajem 2016. godine.
Najavama o skorom donošenju Zakona o uvezivanju radnog staža Istinomjer se bavio u više navrata, no glavnu prepreku njegovom donošenju predstavljao je nedostatak novca. Iako je tokom cijelog mandata bilo potrebe da se razmatra ovo rješenje zbog velikog broja radnika koji nemaju uvezan staž, Vlada FBiH je ovaj gorući problem rješavala putem donošenja odluka o uvezivanju staža za pojedine grupe radnika, tek nakon što su se isti okupljali ispred zgrade federalne vlade.
Ako se osvrnemo na sve navedeno u ovoj analizi, možemo zaključiti da je Vlada FBiH realizovala daleko manje mjera nego što ih je naveo njen premijer Fadil Novalić u svom ekspozeu. Izostalo je donošenje sistemskih zakona koji bi prije svega doveli do olakšanja poslovanja u FBiH, a veliki zastoj desio se u realizaciji infrastrukturnih projekata kao što su gradnja autoputa i brzih cesta, te energetskih objekata.
Sve ovo odrazilo se i na ispunjavanje ciljeva iz Reformske agende za FBiH, pa je tako Federacija BiH bila nivo vlasti koji je najmanje uradio na njenoj implementaciji u poređenju sa Vijećem ministara BiH i Vladom RS.
(Istinomjer.ba)