Predsjednica Republike Srpske, Željka Cvijanović gostovala je u emisiji Telering 10. 2. 2021. godine gdje je komentarisala društveno-političku situaciju u BiH. Cvijanović je tom prilikom rekla da je Evropska unija cilj politike koju zastupa, ali i da treba sve uraditi da BiH bude efikasna zemlja. Međutim, da se ne radi sve na efikasnosti, pokazuje i nedonošenje Zakona o elektronskoj identifikaciji i uslugama povjerenja za elektronske transakcije koji je “na čekanju” već dvije godine.
Nadovezujući se na temu o ulozi i djelovanju Valentina Inzka, Cvijanović je rekla da je više njoj stalo da BiH uđe u Evropsku uniju nego visokom predstavniku.
“…ali mi nije stalo da se krećemo prema EU na način da Republika Srpska bude ogoljeno drvo, da joj skinu sve grane i svo lišće pa vi idete tamo kao neki balvani prema EU. Ne. Nego moj interes i interes ove politike koju zastupam je sljedeći: Evropska unija treba da bude naš cilj. Mi živimo u decentralizovanoj zemlji i treba da učinimo sve da ovu decentralizovanu učinimo efikasnijom.”
Željka Cvijanović, 10. 2. 2021.
U tom kontekstu, Željka Cvijanović se dotakla decentralizovanih zemalja koje su članice EU, tražeći “iste aršine” i za BiH, odnosno Republiku Srpsku.
Jer imate drugih članica koje su decentralizovane. Imali ste donedavno Ujedineno Kraljevstvo, imate Španiju, Belgiju, imate Njemačku, Njemačka ima 16 lendera. Dakle, hoćemo iste aršine, a ne da neko koristi proces evrointegracija da nas razvlašćuje i da nas preoblikuje u okviru BiH, da od jedne decentralizovane naprave centralizovanu zemlju.
Željka Cvijanović, 10. 2. 2021.
Pozicija Republike Srpske unutar BiH, njene nadležnosti, odnosno, “oduzimanje” istih, narativ je koji se često koristi kada je u pitanju (ne)donošenje zakona i uopšte akata na nivou BiH.
Ipak, predsjednica RS-a navela je kako želi da BiH bude efikasna, i da za nju vrijede isti aršini kao i za decentralizovane države EU. U tom kontestu, uporedit ćemo državno zakonsko rješenje o elektronskom potpisu, kojem se vladajuća politika Republike Srpske na svom putu ka EU protivi, sa istim zakonskim rješenjem u pomenutim decentralizovanim zemljama na nivou EU.
Vijeće ministara BiH je, na sjednici održanoj 12. februara 2019. godine, utvrdilo Prijedlog zakona o elektronskoj identifikaciji i uslugama povjerenja za elektronske transakcije (Zakon o elektronskom potpisu) iako se, dan ranije, ministar za naučnotehnološki razvoj, visoko obrazovanje i informaciono društvo RS-a Srđan Rajčević usprotiovio donošenju prijedloga. On je istakao da je Republika Srpska ovo pitanje uredila sopstvenim propisima i ima potpunu autonomiju uređivanja ove oblasti u skladu sa ustavnim nadležnostima.
“U Nacrtu zakona se uopšte ne spominju Republika Srpska, te kvalifikovani sertifikati koje izdaju organi Republike Srpske, tako da se može dogoditi, ako prođe ovakav tekst, da se potpuno negiraju sertifikati koje izdaju organi Republike Srpske”
Srđan Rajčević, 11. 2. 2019.
Zakon se našao u parlamentarnoj proceduri 20. maja 2020. godine, iako je ministar saobraćaja i komunikacija BiH Vojin Mitrović zatražio da se skine s dnevnog reda. Zastupnici predstavničkog doma PS BiH glasali su o prijedlogu zakona na toj sjednici, no zbog nedostatka entitetske većine vraćen je na usaglašavanje.
Da li je zakon potreban?
Početkom decembra 2019. godine, Udruženje banaka BiH predstavilo je “Bijelu knjigu” u kojoj je izneseno osam ključnih problema bankarskog sektora BiH, te prijedlozi mogućih rješenja koji su korisni za društvenu zajednicu. Digitalizacija poslovnih procesa na vrhu je liste ključnih problema.
Pozitivne primjere za primjenu zakona o elektronskom potpisu prije svega nalazimo u zemljama okruženja, Hrvatskoj, S. Makedoniji, Srbiji. Iskustva ovih zemalja, a naročito Hrvatske koja je u implementaciji i širini primjene možda otišla i najdalje, pokazuju da je primjena elektronskog načina potpisivanja dokumenata u kontinuiranom porastu, a posebno u bankarskom sektoru gdje primjena Zakona ima svoje mjesto pri uspostavi poslovnih odnosa na daljinu, bez potrebe za posjetom poslovnice Banke.
(…) Iako ne utiče direktno na implementaciju elektronskog potpisa u BiH jer zakonski okvir ipak postoji, izostanak odgovarajućeg rješenja dovodi ne samo bankarski sektor nego i cjelokupnu privredu i društvo u podređen položaj u smislu efikasnosti izvršavanja aktivnosti u odnosu na ostale zemlje u Evropi kao i u okruženju.
Bijela knjiga Udruženja banaka BiH, novembar 2019.
U novembru 2019. godine, važnost donošenja novog Zakona o elektronskom potpisu istakao je predsjednik SDS-a Mirko Šarović, i to u kontekstu “malog Šengena”. Na konferenciji za medije održanoj 10. 11. 2019. Šarović je rekao:
Rekao bih srce ove inicijative je slobodan protok robe na granicama. Uslov za to je uvođenje elektronskog potpisa. BiH nije završila još taj posao, treba da ga završi krajem januara 2020. godine. Ako ga završi, mi bismo bili spremni za protok robe bez zaustavljanja na bilo kojoj granici. S obzirom da je SAD stao iza ovog projekta, vjerujem da će da stoji i Evropska unija. Ako stane EU, onda su šanse da i BIH bude punopravan član od samog početka.
Mirko Šarović, 10. 11. 2019.
Znimljivo je da je Mirko Šarović ovo rekao dan uoči posebne sjednice NSRS na kojoj su jednoglasno usvojeni zaključci, među kojima je i onaj kojim je NSRS zadužila institucije Republike Srpske da pripreme sveobuhvatne informacije o okolnostima i aktivnostima koje su dovele do donošenja odluke o davanju saglasnosti RS-a na formiranje zakona kojima su “derogirane nadležnosti Republike Srpske”. U jednom od zaključaka, NSRS je zadužila Vladu RS-a da izvrši pripreme kako bi se omogućilo eventualno izdvajanje iz PDV sistema BiH i otvaranje posebnog računa za PDV Republike Srpske.
Nedonošenje Zakona o elektronskom potpisu nedavno je bio kamen spoticanja tokom pregovora za kredit od Međunarodnog monetarnog fonda, o čemu je Istinomjer nedavno pisao. Prvi čovjek MMF-a u BiH Andrew Jewell, o problemu sa elektronskim potpisom, rekao je:
Što se tiče prigovora vlasti Republike Srpske da ovo znači prenos nadležnosti sa entiteta na državu, istakao bih da Zakon o elektronskom potpisu već postoji na državnom nivou i ovaj zakon predviđa jednog regulatora na nivou zemlje. Mi samo tražimo od vlasti da unaprijede zakon tako da bude u skladu sa postojećim pravnim stečevinama EU kako bi elektronski potpis koji se izdaje u BiH bio međunarodno prihvaćen.
Andrew Jewell, 22. 1. 2021.
Novi Zakon o elektronskom potpisu u Bosni i Hercegovini bio je na dnevnom redu sjednice Predstavničkog doma Parlamentatrne skupštine BiH u maju 2020. godine, kada je vraćen na dalje usaglašavanje zbog nedostatka entitetske većine.
Ukratko o aršinima
Što se tiče elektronske identifikacije, domaći Prijedlog zakona o elektronskom potpisu usaglašen je sa Uredbom (EU) br. 910/2014. Zakoni o elektronskom potpisu, odnosno elektronskoj identifikaciji, u Njemačkoj, Belgiji, Španiji i, Ujedinjenom Kraljevstvu usklađeni su sa pomenutom uredbom, te su doneseni na državnom nivou. Vrijedno je napomenuti da su uredbe pravni akti koji se automatski i ujednačeno primjenjuju u svim državama članicama čim stupe na snagu, te nema potrebe da ih se prenosi u nacionalno zakonodavstvo.
Bosna i Hercegovina trenutno ima Zakon o elektronskom potpisu BiH koji je donesen je 2006. godine, kada je definiran i rad Ureda za nadzor i akreditaciju ovjerilaca na nivou BiH. Međutim riječ je o zastarjeloj legislativi koja ne omogućava verifikaciju elektronskog potpisa u zemljama EU. I Hrvatska i Srbija uskladile su zakone sa Uredbom 910/2014, i to 2017. godine.
Ukoliko je Evropska unija zaista cilj i interes politike koju Željka Cvijanović zastupa, da li to znači da bi donošenje Zakona elektronskom potpisu, koji bankarski sektor priželjkuje i za koji već godinama govori kako je potreban, zaista “ogolilo” Republiku Srpsku? Da li se grčevitim “čuvanjem nadležnosti” u ovom konkretnom slučaju sprječava “ogoljavanje” RS-a?
Da li je činjenica da zakon predviđa jednog regulatora na nivou države, što je slučaj sa Njemačkom i Ujedinjenim Kraljevstvom, važniji od efikasnosti Bosne i Hercegovine za koju Cvijanović tvrdi da je bitna?
Odgovore na ova, ali i mnoga druga slična pitanja znaju oni koji imaju priliku i kapacitet da na presudan način utiču na ključne procese evropskih integracija BiH. Nakon što se BiH već dugo vremena nalazi na začelju kolone država koje su izrazile želju da se pridruže Evropskoj uniji, kada se radi o vladajućim strukturama u našoj zemlji, čini se da je najbitnije pitanje koje se može postaviti je da li je njihov cilj zaista reformski proces koji će BiH učiniti funkcionalnijom, a time i boljom za život njenih građana/ki, ili je to održavanje statusa quo uz sve vrste izgovora, između ostalog i onoga o “prenosu nadležnosti”.
(Istinomjer.ba)