Istinomjer je istražio koje evropske zemlje su od Drugog svjetskog rata danas zabranile rad određenih političkih partija.
Govoreći o odluci Centralne izborne komisije BiH (CIK BiH) o zabrani učešća političkoj partiji Ujedinjena Srpska na Lokalnim izborima 2020. godine, član predsjendištva BiH i predsjednik SNSD-a, Milorad Dodik istakao je da kako je pomenuta odluka “neprihvatljiva”, kao i da čak ni “fašističkim partijama u Evropi niko nije uskratio učešće na izborima”.
U Evropi imate partije sa fašističkim programima i nikome ne pada na pamet da im uskrati učešće na izborima. Zbog jednog spota dovodi se u pitanje legitimnost izbornog procesa.
Milorad Dodik, 9. oktobar 2020.
U članku “Njemačka više ne zabranjuje ekstremističke stranke. Ali koje evropske demokratije to rade i zašto?”, objavljenom 2017. godine na stranici Democratic Audit, moguće je pronaći podatke o tome koje su evropske zemlje od Drugog svjetskog rata do 2015. godine zabranile rad određenih političkih partija.
Democratic Audit je neovisna istraživačka jedinica koju finansira Dobrotvorni fond Joseph Rowntree radi provođenja istraživanja kvaliteta demokratije u Velikoj Britaniji.
Proveli smo istraživanje o zabrani rada strankama u Evropi između 1945. i 2015. godine. Većina – 20 od 37 evropskih demokratija iz našeg uzorka – zabranila je rad nekoj od stranaka u određenom momentu. (…) U početku smo mislili da će se raditi o zabrani rada malih stranki. Iznenađujuće, oko četvrtine svih zabranjenih stranaka bile su ‘istaknute’ stranke. Tu su spadale njemačke stranke zabranjene pedesetih godina, baskijske nacionalističke stranke, Herri Batasuna i njezini nasljednici zabranjeni u Španiji nakon 2003. godine, Stranka blagostanja (zabranjena u Turskoj 1998.) i Komunistička partija Grčke (zabranjena nakon Drugog svjetskog rata).
Democratic Audit, 25. septembar 2017.
Democratic Audit dalje navodi da “tamo, gdje su procesi demokratizacije bili nepotpuni ili problematični, na primjer u Turskoj, Ukrajini, Grčkoj (prije 1975. godine) ili Sjevernoj Irskoj (između 1922.-1972. godine), zabrane rada stankama su također česte”.
Konsolidovane demokratije su takođe zabranile stranke. Primjeri uključuju Nacionalnu demokratsku stranku (Austrija, 1988. godine), Flamanski blok (Belgija, 2004. godine), Stranku centra ‘86 (Holandija, 1998. godine), Slovačku zajednicu-nacionalnu stranku (Slovačka, 2006. godine) i Radničku stranku (Češka, 2010. godine). Konsolidovane demokratije su najmanje tolerantne prema ekstremno desnim strankama.
Democratic Audit, 25. septembar 2017.
Uvidom u rad gore pomenutih stranaka i razloge zabrane njihovog rada Istinomjer je ustanovio sljedeće:
- Radničkoj partiji iz Češke 2010. godine Vrhovni upravni sud zabranio je djelovanje, te je “u svojoj presudi istakao da je Radnička stranka, osnovana 2003. godine, prijetnja češkoj demokratiji”, a stranku je opisao “kao ksenofobnu, antisemitsku i homofobnu stranku koja dijeli ideologiju Hitlerove nacističke stranke i održava veze s otvoreno bijelim rasističkim skupinama”.
- 2006. godine Vrhovni sud u Slovačkoj raspustio je Slovačku zajednicu – nacionalnu stranku, poznatu po krajnje desničarskoj ideologiji.
- Stranka centra ‘86 proglašena je “zločinačkom organizacijom” od strane Vrhovnog suda Holandije 1997. godine, a “niži sud je 1998. godine zabranio rad ove stranke i raspustio je jer je u svojim programima i propagandi promovirala diskriminaciju stranaca i ugrožavala javni red”, dok je “činjenica da je smatrana zločinačkom organizacijom implicirala da njenim vođama neće biti dozvoljeno da osnivaju novu stranku na sličnim principima”.
- Vrhovni sud Belgije 2004. godine potvrdio je presudu nižeg suda kojom je krajnje desničarska nacionalistička stranka Flamanski blok proglašena krivom za “trajno poticanje na segregaciju i rasizam”.
- I rad Nacionalne demokratske stranke iz Austrije zabranjen je 1988. godine presudom Ustavnog suda Austrije ukidajući pravnu sposobnost ove političke stranke. U svom objašnjenju sud je utvrdio da se “NDP-ovi “ključni principi i zahtjevi” zasnivaju na “biološko-rasističkoj ideologiji”, kao i da se njegova “pan-njemačka propaganda” slaže sa glavnim ciljevima Nacističke stranke”.
- Evropski sud za ljudska prava 2009. godine podržao je zabranu rada, izrečenu od strane Španije, baskijskih političkih grupa Batasuna i Herri Batasuna zbog njihovih navodnih veza sa baskijskom separatističkom skupinom ETA. Španski vrhovni sud je 2009. godine jednoglasno zabranio baskijskim separatističkim političkim grupama D3M i Askatasuni učešće na martovskim izborima. U septembru je Vrhovni sud zabranio Baskijskoj nacionalističkoj akcijskoj stranci (ANV) učešće u bilo kojim političkim aktivnostima u zemlji, zbog navodnih veza s ETA-om.
Iako je tokom posljednih godina bilo i slučajeva kada su sudovi određenih država odlučili da ne zabrane rad političkih partija, iako su “povezane sa nacionalsocijalizmom” i imaju za cilj uspostaviti “etnički čisto društvo” iz gore navedenih primjera jasno je da niz evropskih zemalja u više navrata zabranio rad krajnje desničarskih političkih partija koje su imale ksenofobne, antisemitske i homofobne predznake.
Prije nekoliko dana, grčki Apelacioni sud donio je presudu kojom je desničarska stranka Zlatna zora proglašena zločinačkom organizacijom, a njen osnivač i vođa, Nikos Michaloliakos osuđen je zbog “vođenja kriminalne organizacije”. Pored njega Sud je izrekao istu presudu za još šest bivših zastupnika u stranci i presudio da su drugi krivi za sudjelovanje u zločinačkoj organizaciji zbog čega im prijeti i do 15 godina zatvora.
S obzirom na to da su brojne evropske zemalje u više slučajeva od Drugog svjetskog rata do danas zabranile rad krajnje desničarskih političkih partija koje su imale ksenofobne, antisemitske i homofobne predznake, a u određenim slučajevima partije proglasio i “zločinačkim organizacijama”, te im zabranio učešće na izborima, Istinomjer će pomenute tvrdnje Milorada Dodika ocijeniti neutemeljenim.
(Istinomjer.ba)