Antimigrantski narativ koji koriste brojni politički akteri u BiH prisutan je još od prvog velikog talasa dolaska migranata sa područja Bliskog istoka i sjeverne Afrike, a u Republici Srpskoj nedavno je ponovo iskazan na sjednici NSRS početkom jula 2025. godine na kojoj se razgovaralo i o deklaraciji o odbacivanju navodne britanske inicijative za slanje migranata iz evropskih zemalja u BiH. Dok je Federacija BiH od samog početka “migrantske krize” 2018. godine prihvatala brojne migrante u nekoliko prihvatnih centara, (iako je bilo otpora među zvaničnicima i građanima) u Republici Srpskoj takvi centri nisu otvarani. Migranti koji su se zatekli u tom entitetu uglavnom su deportovani na područje Federacije BiH.
Iako je u proteklih nekoliko godina broj ljudi u pokretu na teritoriji BiH koji pokušavaju preći na teritoriju EU manji nego u najvećem talasu migracija, to nije spriječilo kako vladajuće, tako i opozicione političare u RS da skažu stavove koji su već prerasli u narativ o migrantima, pojačan ksenofobijom, netolerancijom, dehumanizacijom i vjerskom netrpeljivošću.
Migrantska kriza” bila je jedna od najaktuelnijih medijskih tema u 2018. i 2019. godini. U februaru 2025. godine, Ambasada Švicarske u Bosni i Hercegovini objavila je da je u zemlju od 2018. godine stiglo više od 140.000 migranata/tkinja. Unsko-sanski i sarajevski kanton zbrinuli su najveći broj migranata/tkinja, a u tim kantonima izgrađeni su privremeni prihvatni centri (PPC). Također, u ovom je izvještaju navedeno da su od 2023. migranti počeli provoditi manje vremena u BiH i uspijevali preći dalje u Evropu.
Istinomjer je u više navrata pisao o stavovima i tvrdnjama zvaničnika iz oba bh. entiteta u pogledu odnosa prema migrantima i preuveličavanju problema, kao i česte izljeve netrpeljivosti, netolerancije i neutemeljenih i paušalnih i činjenično neutemeljenih tvrdnji o migranatima. (1, 2, 3, 4, 5, 6, 7)
Od samog početka ove krize stav zvaničnika iz RS bio je da ne žele prihvatati migrante iako su oni prvenstveno ulazili na područje RS koje graniči sa Srbijom i Crnom Gorom. Takav stav često je praćen politikanstvom, ali i ksenfobičnim stavovima i izljevima vjerske netrpeljivosti, stvaranja politike straha i neprihvatanja drugog i drugačijeg. Migranti koji su se i zatekli na teritoriji RS prebacivani su u Federaciju BiH, a o tome je govorio i Predsjednik RS Milorad Dodik i 2020. godine kada je pozivao i na bezuslovnu deportaciju migranata iz BiH.
Onda kada ih (migrante) privedemo na jedno mjesto, ogranizujemo im prevoz gdje žele da idu. Oni idu u USK. Kako oni iz Bijeljine ne bi išli kroz Srpsku, mi ih prevezemo tamo gdje žele. Neki idu u Sarajevo, neki za Tuzlu, učinimo im uslugu. Ponudimo im prevoz da se ne zadržavaju u Republici Srpskoj.
Milorad Dodik, 20.8.2020.
Deklaracija koja odiše netolerancijom
Tema boravka migranata u BiH iznova je aktuelizirana na 15. sjednici NSRS koja je održana 1. jula 2025. godine, Na sjednici raspravljalo se o Prijedlogu deklaracije o odbacivanju inicijativa Vlade Ujedinjenog Kraljevstva, EU i njenih država članica o uspostavljanju centara za migrante na teritoriji Bosne i Hercegovine na prijedlog Milorada Dodika, a deklaracija je tada i usvojena.
Britanski mediji, među njima i BBC, pisali o mogućoj deportaciji migranata kojima je odbijen azil u Ujedinjenom Kraljevstvu i njihovom “privremenom smještenju” u zemlje Zapadnog Balkana, sa fokusom na Albaniju, Srbiju i BiH. U maju 2025. godine, u zvaničnoj posjeti BiH boravio je i ministar vanjskih poslova David Lammy koji se sastao se sa članovima Predsjedništva Bosne i Hercegovine Denisom Bećirovićem i Željkom Komšićem.
U Informaciji koja je uz Deklaraciju dostupna u materijalima za ovu sjednicu, između ostalog je navedeno da prema raspoloživim informacijama, Vlada Ujedinjenog Kraljevstva, EU i njene pojedine države članice aktivno razmatraju planove o uspostavljanju tzv. “centara za povratak” u trećim zemljama. Navedeno je i da su u tu svrhu, vlasti Ujedinjenog Kraljevstva već pokrenule kontakte i pregovore sa više zemalja Zapadnog Balkana, uključujući Bosnu i Hercegovinu. Tokom svog izlaganja entitetski predsjednik Milorad Dodik, iako je tvrdio da njegov govor nije izraz ksenofobije, dehumanizirao je migrante nazivajući ih između ostalog i “tako tim populacijama”.
Imajući u vidu da smo prepoznali da se u okviru tih centara koji su predviđeni za Republiku Srpsku jer o njoj samo govorim, trebali da budu mjesta trijaže u kojima bi se odabrali oni koji mogu biti prihvatljivi za Zapad i druge centre… sa stanovišta zapošljavanja, nove radne snage i moguće asimilacije koju oni žele sa tako tim populacijama… Mi smo odbili bilo kakvu mogućnost da se ti centri formiraju na prostoru Republike Srpske.
Milorad Dodik, 1.7.2025.
Deklaracija navodnu Inicijativu Ujedinjenog Kraljevstva i EU ocjenjuje kao civilizacijski neprihvatljivu jer se, kako je navedeno, zasniva na ideji da se ljudi naseljavaju na prostorima koji nisu spremni ekonomski ni kulturološki da ih prihvate i gdje će predstavljati ogroman teret, kao i bezbjednosni izazov jer predstavljaju realnu opasnost. Tekst deklaracije obiluje neprihvatanjem, netrpeljivšćut, ksenofobijom ali i vjerskom netolerancijom.
Navodni Britanski plan, kako stoji u deklaracijiji, predstavljala “pokušaj demografske i kulturne transformacije prostora Bosne i Hercegovine, a time i Republike Srpske”.
(…) navodni planovi predstavljaju kontinuitet nastojanja da se dugoročno izmijeni demografska struktura na prostorima Republike Srpske, putem tihe islamizacije i usmjeravanja migranata isključivo na srpska područja, kao što je pokazano u selu Lipa u blizini Bihaća.
Kako su mediji izvještavali 2022. godine povodom obnove crkve u naselju Lipa koje se nalazi nedaleko od migrantskog kampa “Lipa”, navedeno je da u ovom naselju ne živi skoro niko od prijeratnih stanovnika. Portal Reprezent tada je izvijestio da je izgradnja potrebne infrastrukture u tom naselju započela nakon što je na Lipi izgrađen Migrantski prihvatni centar, čemu su se nekadašnji mještani Lipe, protivili. Kako je portal tada naveo, stanovnici su se uvjerili u značaj kampa, kao i da se strah od incidenata s novim stanovnicima naselja, ipak pokazao neopravdanim. U naselje je ponovo stigla i struja, a obnovljena je i crkva.
Treba napomenuti da deklaracija kao dokument nema zakonsku vrijednosti. Državni nivo Bosne i Hercegovine, prema Ustavu, ima isključivu nadelžnost u pogledu migracionih politika, a entiteti je ne mogu voditi samostalno. Kako je i rečeno na sjednici NSRS, deklaracija kao takva izražava stav, ali ne i pravno obavezujuću odluku.
Ambasada Velike Birtanije u Bosni i Hercegovini demantovala je da postoje planovi o slanju migranata iz Velike Britanije u BiH. Kako prenosi Klix.ba, iz amabsade su u saopštenju naveli: “Britanski ministar vanjskih poslova tokom posjete u maju definitivno nije razgovarao o slanju migranata u Bosnu i Hercegovinu, niti je iko iz Britanske ambasade Sarajevo uključen u razgovore sa BiH po ovom pitanju.”
Opozicija i vlast složni: “Rampa! Nema migranata!”
Za vrijeme pomenute sjednice, izneseni su brojni stavovi poslanika koji su se usaglasili da u RS ne žele migrantske kampove. Slične stavove iznijeli su i opozicioni poslanici poput Igora Crnadka koji je predlagača deklaracije upitao i zašto su samo neprihvatljivi migranti iz Evropske unije i Ujedinjenog Kraljevstva.
Zašto smo se ograničili na EU i UK? Zašto? Pa zar nije logično da mi danas, svi zajedno, i vlast i opozicija, kažemo rampa! Nema migranata. Nećemo iz Evrope, nećemo iz Velike Britanije, pa nećemo niodakle, ili možda hoćemo?
Igor Crnadak, 1.7.2025.
Nakon održane sjednice, potpredsjednica NSRS Anja Ljubojević (SNSD) u izjavi za medije je dodatno rekla da su migranti na teritoriji RS izrazita prijetnja “potencijalni teroriste i ljude koji su spremni da nose oružje”, a osvrnula se i na dešavanja devedesetih povezujući migrante sa stranim ratnicima koji su boravili u BiH, ali i šljamom.
Naravno da postoji simpatija određenog kruga Bošnjaka prema tim migrantima jer pripadaju istoj vjeri i gdje oni vide njih kao potencijalne partnere. I ono sve što de dešavalo, da su takvi ljudi dolazili devedesetih da ubijaju hrišćane, ali to su duge teme.
Anja Ljubojević, 3.7.2025.
Jedan od rijetkih disonantnih tonova tokom diskusije mogao čuti od poslanika Liste za pravdu i red Đorđa Vučinić koji je rekao da korištenje ove teme ima za cilj samo preuveličavanje problema koji se želi predstaviti kao neizbježan, dok postoje zakonske odredbe koje se odnose na očuvanje sigurnosti.
Vučinić se osvrnuo i na same brojke, gdje je naglasio da se manipulira tačnim podacima. Naime, iznio je da su predlagači u deklaraciji naglasili da je najveći broj migranata u BiH bio 2020. godine, njih preko 16 hiljada. Pozivajući se na podatke koje je on iznio, 2023. godine broj migranata koji je prošao kroz našu zemlju iznosio je 34.409 što predstavlja najveći broj u periodu od 2018. do 2025. godine.
Da postoje određeni problematični migranti, da postoje oni koji prave krivična djela. Oni koji prave krivična djela, a za koje se propisuje kazna zatvora preko godinu dana, oni se automatski protjeruju. Oni koji su imali vizu, pa im je istekla jedan dan, oni se takođe protjeruju iz ove države u 99 posto slučajeva.
Đorđe Vučinić, 1.7.2025.
Mjere protjerivanja jasno su definisane članom 106. Zakona o strancima Bosne i Hercegovine.
Vijeće ministara BiH 3. jula 2025. godine, usvojilo je Informaciju o stanju u oblasti migracija u Bosni i Hercegovini za prvi kvartal 2025. godine. Zaključeno je da nastavljen trend smanjenja broja nezakonitih migranata na teritoriji Bosne i Hercegovine, a evidentirano je 68 % manje migranata 2.085 u odnosu na isti period 2024. godine 6.544.
Prema podacima koji su dostupni u 2019. godini u BiH je ušlo 30.000 migranata prema izvještajima UN. U 2021. godini, Službi za poslove sa strancima prijavljeno je ukupno 15.812 nezakonitih migranata što predstavlja smanjenje u odnosu na 2020. godinu za 2,33%. Vijeće ministara Bosne i Hercegovine usvojio je Informaciju Ministarstva bezbjednosti o stanju u oblasti migracija u Bosni i Hercegovini za 2023. godinu prijavljeno je 34.409 nezakonitih migranata, što je predstavljalo povećanje od 25,45% u odnosu na godinu ranije.
Prema lnformaciji o stanju u oblasti migracija u Bosni i Hercegovini u 2024. godinu zabilježeno je 25.284 nezakonitih migracija, što je bilo 26,5% manje nego u 2023. godini, kada je taj broj iznosio 34.409.
Netrpeljivost prema migrantima započela je skupa sa prvim migrantima koji su u BiH ulazili preko granice sa Srbijom i Crnom Gorom, što znači da su odmah ulazili na teritoriju entiteta Republika Srpska. Činjenica da u RS nije bilo migranata, te da su organizovano prevoženi na teritorij Federacije BiH ogledalo je stava vlasti prema osobama koje dolaze s Bliskog istoka i sjeverne Afrike. Ksenofobija i islamofobija preovladavale su u negativnom narativu vlasti prema migrantima, dok se i opozicija uglavnom slagala s tim. Zbrinjavanje migranata je sistemska i institucionalna briga, a poslanici i poslanice u NSRS su se deklarisali/e – stop migrantima.
(Istinomjer.ba)