Nakon sastanka lidera vladajuće koalicije u Republici Srpskoj, održanog 20. 4. 2021. godine na Mrakovici, javnosti se na konferenciji za medije obratio i predsjednik Socijalističke partije (SP) Petar Đokić.
Tom prilikom, komentarišući aktuelnu političku situaciju u Bosni i Hercegovini, Đokić je, pored ostalog, ustvrdio da se disloucija Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije (SFRJ) desila mimo Ustava te bivše države:
Neko kaže šta je ustavno, šta nije ustavno…. Pa nije bilo ustavno da se može raspasti Jugoslavija. Gdje je to pisalo da se može raspasti, pa se raspala.
Petar Đokić, 20. 4. 2021.
Da se disolucija SFRJ desila u skladu sa tadašnjom ustavnom stečevinom SFRJ, svjedoči Ustav SFRJ iz 1974. godine, u čijim je osnovnim načelima utvrđeno da su se “narodi Jugoslavije, polazeći od prava svakog naroda na samoopredjeljenje, uključujući i pravo na otcjepljenje (…) ujedinili u saveznu republiku slobodnih i ravnopravnih naroda i narodnosti i stvorili socijalističku federativnu zajednicu radnih ljudi – SFRJ (…)”.
Pored toga, prema Ustavu Socijalističke Republike Bosne i Hercegovine (SRBiH) iz 1974. godine i Amandmanu LXVII, “građani BiH svoju vlast ostvaruju putem Skupštine ili referendumom”.
Između ostalog, upravo se na ove navode iz Ustava SFRJ i Ustava SRBiH pozvao i Ustavni sud Bosne i Hercegovine, odlučujući o zahtjevu 30 poslanika Narodne skupštine Republike Srpske (NSRS) za ocjenu ustavnosti Zakona o proglašenju 1. marta Danom nezavisnosti Republike Bosne i Hercegovine.
“Odbija se kao neosnovan zahtjev 30 poslanika Narodne skupštine Republike Srpske za ocjenu ustavnosti Zakona o proglašenju 1. marta Danom nezavisnosti Republike Bosne i Hercegovine”, navodi se u Odluci Ustavnog suda BiH, donesenoj na plenarnoj sjednici koja je održana 6. 7. 2017. godine. U meritumu Odluke, u okviru uvodnih napomena (osvrt na događaje koji su prethodili održavanju referenduma i međunarodnom priznanju Republike Bosne i Hercegovine), Ustavni sud BiH u prvom redu ističe “da je Bosna i Hercegovina, prije nego što je postala nezavisna međunarodno priznata država pod nazivom Republika Bosna i Hercegovina (RBiH ili Republika BiH), bila federalna jedinica u sastavu Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije (SFRJ)” te dalje podsjeća:
- U Ustavu SFRJ iz 1974. godine u osnovnim načelima utvrđeno je da “Narodi Jugoslavije, polazeći od prava svakog naroda na samoopredjeljenje uključujući i pravo na otcjepljenje, (…) ujedinili su se u saveznu republiku slobodnih i ravnopravnih naroda i narodnosti i stvorili socijalističku federativnu zajednicu radnih ljudi – SFRJ (…)”. Prema Ustavu SRBiH iz 1974. godine i Amandmanu LXVII, građani BiH svoju vlast ostvaruju putem Skupštine ili referendumom.
- Otpočinjanjem procesa disolucije SFRJ, radi mirnog rješavanja jugoslavenske krize, te razmatranja tog problema s pravnog aspekta, na samitu (tada) Evropske zajednice održanom u Briselu 17. decembra 1991. godine usvojena su dva dokumenta od kojih je prvi Deklaracija o kriterijima za priznavanje novih država u Istočnoj Evropi i Sovjetskom savezu u kojoj je istaknuto da će se nove države priznati “u skladu sa normalnim standardima međunarodne prakse i političke realnosti u svakom pojedinačnom slučaju”. Drugi dokument je Deklaracija o Jugoslaviji u kojoj je izražena spremnost Evropske zajednice da, počevši od 15. januara 1992. godine, prizna sve one jugoslavenske republike koje se pridržavaju i poštuju određene međunarodne dokumente kao što su npr. povelje UN i drugi. U vezi s tim, Evropska zajednica je formirala posebnu arbitražnu komisiju (poznatu kao Badinterova komisija – po imenu njenog predsjednika Roberta Badintera). U toku svog rada Arbitražna komisija je usvojila više mišljenja u vezi sa disolucijom SFRJ.
- Arbitražna komisija Mirovne konferencije o Jugoslaviji Evropske zajednice je u Mišljenju broj 1 od 29. novembra 1991. godine istakla da, iako je SFRJ do tada održala svoju međunarodnu osobnost, posebno u krilu međunarodnih organizacija, volja republika za nezavisnošću očitovala se: u Sloveniji, na referendumu održanom u decembru 1990. godine, potom Deklaracijom o nezavisnosti od 25. juna 1991. godine, suspendiranom na tri mjeseca i potvrđenom 8. oktobra 1991. godine, u Hrvatskoj, referendumom održanim u maju 1991. godine, potom Deklaracijom o nezavisnosti od 25. juna 1991. godine, suspendiranom na tri mjeseca i potvrđenom 8. oktobra 1991. godine, u Makedoniji, na referendumu održanom u septembru 1991. godine u prilog suverenoj i nezavisnoj Makedoniji u savezu jugoslavenskih država, u Bosni i Hercegovini, odlukom o nezavisnosti (memorandum o nezavisnosti) koju je Skupština SRBiH usvojila 14. oktobra 1991. godine, a kojoj je srpska zajednica Republike Bosne i Hercegovine osporila valjanost. Na osnovu navedenog Arbitražna komisija je ustanovila da se SFRJ nalazi u procesu raspadanja, te da je na republikama da riješe probleme sukcesije država koji proizlaze iz toga procesa prema načelima i pravilima međunarodnoga prava, posebno uz poštovanje ljudskih prava i prava naroda i manjina.
- U Mišljenju Arbitražne komisije broj 4 od 11. januara 1992. godine, povodom zahtjeva ministra vanjskih poslova SRBiH da zemlje članice Evropske zajednice priznaju SRBiH, Arbitražna komisija je ustanovila da su Predsjedništvo i Vlada SRBiH pravni temelj zahtjeva za priznanje utemeljili u Amandmanu LX na Ustav SRBiH od 31. jula 1990. godine. Taj amandman navodi da je Bosna i Hercegovina “demokratska suverena država ravnopravnih građana, naroda Bosne i Hercegovine – Muslimana, Srba i Hrvata – i dijelova ostalih naroda i narodnosti koji žive na njenoj teritoriji”. Arbitražna komisija je smatrala da citirana odredba, u osnovi već sadržana u članu l. Ustava SRBiH iz 1974. godine, ne donosi bitnu promjenu u prethodnom pravnom stanju. Arbitražna komisija je, također, ustanovila da se, s druge strane, izvan institucionalnih okvira SRBiH “srpski narod Bosne i Hercegovine” 10. novembra 1991. godine izjasnio putem plebiscita za “zajedničku jugoslavensku državu”. Dvadeset prvog decembra 1991. godine “Skupština srpskog naroda u Bosni i Hercegovini” izglasala je deklaraciju usmjerenu ka osnivanju “Srpske republike Bosne i Hercegovine” u sastavu federalne države Jugoslavije ako muslimanska i hrvatska zajednica Bosne i Hercegovine odluče “promijeniti svoj stav o Jugoslaviji”. Ta skupština je proglasila nezavisnost “Srpske republike Bosne i Hercegovine” 9. januara 1992. godine. U navedenim okolnostima Arbitražna komisija je smatrala da se izrazi volje građana Bosne i Hercegovine da SRBiH konstituiraju kao suverenu i nezavisnu državu ne mogu smatrati potpuno utvrđenima, ali da se to mišljenje može promijeniti ako republika koja je podnijela zahtjev za priznanje donese jamstva u tom pogledu putem referenduma na koji bi bili pozvani svi građani Bosne i Hercegovine, bez ikakvih razlika i pod međunarodnom kontrolom.
- Skupština SRBiH je, na osnovu člana 152. Ustava SRBiH i Amandmana LXXI tačka 5. alineja 9. na Ustav SRBiH, a u vezi sa čl. 3. i 26. Zakona o referendumu, na zajedničkoj sjednici vijeća održanoj 24. i 25. januara 1992. godine donijela odluku o raspisivanju republičkog referenduma za utvrđivanje statusa BiH. Odluka je objavljena u “Službenom listu SRBiH” broj 2/92. Odlukom je utvrđen datum održavanja referenduma i pitanje o kojem su se građani SRBiH izjašnjavali a koje je glasilo: “Jeste li za suverenu i nezavisnu Bosnu i Hercegovinu, državu ravnopravnih građana, naroda Bosne i Hercegovine – Muslimana, Srba, Hrvata i pripadnika drugih naroda koji u njoj žive?” Utvrđeno je da će referendum provesti Republička izborna komisija i općinske izborne komisije.
- Republička izborna komisija je, na osnovu člana 28. tačka 6. Zakona o referendumu (“Službeni list SRBiH” br. 29/77 i 24/91), na sjednici održanoj 6. marta 1992. godine, utvrdila rezultate republičkog referenduma za utvrđivanje statusa Bosne i Hercegovine, koji je održan 29. februara i 1. marta 1992. godine, te ih je objavila u “Službenom listu RBiH” broj 7/92 od 27. marta 1992. godine. Republička izborna komisija je utvrdila da je od ukupnog broja glasača – 3.253.847 na republički referendum za utvrđivanje statusa Bosne i Hercegovine izašlo i glasalo 2.073.568 građana sa pravom glasa ili 64,31%. Važećih glasačkih listića bilo je 2.067.969 ili 64,14%. Od ukupnog broja važećih listića “za” su bila 2.061.932 glasača ili 99,44%, dok je “protiv” glasalo 6.037 ili 0,29%, a nevažećih glasačkih listića bilo je 5.227 ili 0,25%. Dakle, od ukupnog broja (2.073.568) građana koji su glasali na republičkom referendumu za utvrđivanje statusa Bosne i Hercegovine 29. februara i 1. marta 1992. godine “za suverenu i nezavisnu Bosnu i Hercegovinu, državu ravnopravnih građana, naroda Bosne i Hercegovine – Muslimana, Srba, Hrvata i pripadnika drugih naroda koji u njoj žive” izjasnila su se 2.061.932 građanina ili 99,44%.
- Evropska zajednica i države članice su na sjednici održanoj u Luksemburgu 6. aprila 1992. godine priznale državnopravni subjektivitet Bosne i Hercegovine, odnosno njen teritorijalni integritet i političku nezavisnost.
- Republika Bosna i Hercegovina je 22. maja 1992. godine primljena za člana Ujedinjenih naroda Rezolucijom broj A/RES/46/237 koju je usvojila Generalna skupština Ujedinjenih naroda.
Ustavni sud BiH, 6. 7. 2017.
Ovim Istinomjer tvrdnju Petra Đokića, da “nije bilo ustavno da se može raspasti Jugoslavija”, ocjenjuje neistinitom.
(Istinomjer.ba)