Obraćajući se javnosti 20. oktobra, član Predsjedništva BiH Milorad Dodik iznio je dvije neutemeljene tvrdnje koje su se odnosile na stopu smrtnosti u RS, ali i na način utvrđivanja uzroka smrti kod osoba oboljelih od Covid-19.
Nakon što je Narodna skupština Republike Srpske usvojila Zakon o lijekovima i medicinskim sredstvima u ovom entitetu, javnosti se poslije sjednice obratio predsjednik SNSD-a i član Predsjedništva BiH Milorad Dodik.
RS u svojoj evidenciji, dakle, želim da kažem ovo, ali evo nametnuli su nam temu da se bavimo umrlim. Provjerite ‘16, ‘17, ‘18 godine, prije pandemije, u RS je opseg onih umrlih, broj onih kojih su umrli, gotovo identičan onima koji su umrli u ove dvije godine pandemije. Dakle, po nekim pravilima međunarodnim, rečeno je da svako onaj ko je dotaknut koronom, bez obzira da li ima neizlječivu bolest, tretira se da je preminuo od korone. RS primjenjuje samo međunarodne standarde, ali isto tako prisustvovao sam na mnogim mjestima gdje se to kod drugih zemalja ne radi, pa izbjegavaju, recimo, tamo one koji su od neizlječivih bolesti umrli da to prikažu, bez obzira što su imali koronu, kao pacijenta od korone, nego da su umrli od tih bolesti koje su neizlječive i ovo je, kad već moramo da govorimo o tome, nažalost, nisam bio sklon da licitiram te stvari, ali evo, vi provjerite koji je broj umrlih u toku 2017. godine i koji je broj umrlih pa ćete vidjeti da je to neki broj gotovo identičan.
Milorad Dodik, 20.10.2021.
Kako bismo provjerili posljednji dio Dodikove tvrdnje o identičnom broju umrlih u posljednjih nekoliko godina, konsultovali smo zvanične podatke Republičkog zavoda za statistiku RS. Prema tim podacima, ukupan broj umrlih u RS u 2017. godini iznosio je 14.663, dok je u 2020. godini u ovom entitetu broj umrlih bio 16.582, što je više za 1.919 osoba.
Također, tvrdnju Milorada Dodika demantuju i podaci o stopi smrtnosti, koja je u RS u 2017. godini iznosila 12,7, dok je u 2020. godini ona bila 14,6.
Ukupan broj preminulih u RS:
Republika Srpska je tokom deset mjeseci 2021. godine zabilježila i veći broj smrtnih slučajeva od Covid-19. Prema podacima Instituta za javno zdravstvo RS od kraja marta 2020. godine, kada je registrovan prvi smrtni slučaj uzrokovan infekcijom Covid-19, do kraja te godine u RS su od ove bolesti preminule 1.784 osobe. Trend rasta preminulih nastavljen je 2021. godine, pa je od početka godine do 25.10.2021. godine preminulo 2.885 osoba. Od početka pandemije, u RS su, prema podacima od 25.10.2021. godine, ukupno preminule 4.669 osobe.
Utemeljenost Dodikove tvrdnje da je “po nekim pravilima međunarodnim rečeno da se svako onaj ko je dotaknut koronom, bez obzira da li ima neizlječivu bolest, tretira da je preminuo od korone” u pitanje dovodi i uputstvo Svjetske zdravstvene organizacije za određivanje osnovnog uzroka smrti uslijed bolesti Covid-19, objavljeno u aprilu 2020. godine.
Smrt koja je posljedica klinički kompatibilne bolesti, u vjerovatnom ili potvrđenom slučaju bolesti COVID-19, osim ako postoji jasan alternativni uzrok smrti koja se ne može povezati s bolesti COVID-19 (npr. trauma). Između bolesti i smrti ne bi trebalo postojati razdoblje potpunog oporavka od bolesti COVID-19. Smrt uslijed bolesti COVID-19 ne treba se pripisati nekoj drugoj bolesti (npr. raku) i treba je brojati neovisno o već postojećim stanjima za koje se sumnja da su izazvale težak tok bolesti COVID-19.
WHO, 16.4.2020.
I u Institutu za javno zdravlje RS pridržavaju se uputstava Svjetske zdravstvene organizacije za određivanje smrti uzrokovane novim koronavirusom, a na zvaničnoj stranici Instituta navedeno je:
Smrt uslijed COVID-19 u svrhe nadzora definiše se kao smrt nastala kao rezultat klinički kompatibilnih oboljenja kod vjerojatnog ili potvrđenog slučaja COVID-19, osim ukoliko ne postoji jasan alternativni uzrok smrti koji se ne može povezati sa COVID-19 bolešću (npr. trauma). Između oboljenja i smrti nema perioda potpunog oporavka. U prijavi smrti od COVID-19 je neophodno naglasiti da li se radi o potvrđenom ili vjerojatnom slučaju.
Da se u RS u pogledu utvrđivanja smrti od Covid-19 vode propisima i standardima Svjetske zdravstvene organizacije, potvrdio je i ministar zdravstva u Vladi RS Alen Šeranić, koji kaže da su najrelevantnije informacije o umrlima od bolesti Covid-19 one koje dolaze iz zdravstvenih ustanova.
“Kada su u pitanju definicije smrti, ono na osnovu čega se klinički radnici vode kako bi označili i rekli da je umro od koronavirusa imaju tri definicije. Međutim, ono što je suštinski važno je onako kako klinički centar ili zdravstvena ustanova saopšti da je to relevantna informacija. Da bi se za nekoga moglo reći da je umro od koronavirusa, mora da postoji oštećenje pluća, dakle, jedna respiratorna insuficijencija koja je dovela do smrti s udruženim uzrocima koji mogu nastati posljedično sa tim. Uzrok smrti može biti i drugi, ali je posljedično nastao upravo zbog zaraženosti koronavirusom. To ljekari, infektolozi, anesteziolozi, ili već oni koji utvrđuju smrt u trenutku kada osoba premine, u skladu sa definicijama slučaja jasno definišu i onda sa tim izlaze u javnost.
Alen Šeranić, 13.4.2020.
Iz svega navedenog jasno je da je određivanje smrtnog ishoda od Covid-19 dosta kompleksnije nego što je to utvrdio Dodik. Inače, Milorad Dodik nije ni prvi ni jedini koji je iznosio neutemeljene tvrdnje o načinu brojanja smrtnih slučajeva. Još tokom kampanje za američke predsjedničke izbore u jesen 2020. godine, američki portal za provjeru činjenica Politifact.com bavio se tvrdnjama Donalda Trumpa da bolnice zarađuju od umrlih. Kako je objašnjeno u navedenoj analizi, većina stručnjaka za javno zdravstvo saglasna je da ukoliko je Covid-19 uzrokovao smrt prije nego što bi pacijent inače preminuo, to je onda svakako doprinijelo smrtnom ishodu.
Također, Factcheck.org se bavio opovrgavanjem tvrdnji da “od svih smrtnih slučajeva koje su mrtvozornici i zdravstveni odjeli prijavili CDC-u (Centri za kontrolu i prevenciju bolesti), samo 6% navodi infekciju Covid-19 kao uzrok smrti”. Kako navodi ovaj portal za provjeru činjenica na osnovu više ekspertskih izvora, Covid-19 često uzrokuje druga ozbiljna stanja, poput upale pluća ili sindroma akutnog respiratornog distresa – koji se svrstavaju među najčešće citirane komorbiditete za smrtne slučajeve od ove bolesti.
Dugotrajna stanja koja povećavaju rizik od teške bolesti COVID-19, poput dijabetesa ili hipertenzije, također su među komorbiditetima navedenim u umrlicama. CDC, međutim, napominje da je 91% svih smrtovnica u kojima se spominje COVID-19 naveo kao osnovni uzrok smrti – ili stanje koje je pokrenulo lanac događaja koji su doveli do smrti osobe.
Factcheck.org, 2.4.2021.
Iz svega navedenog jasno je da su tvrdnje Milorada Dodika o nepostojanju razlike u broju umrlih u RS u posljednjih nekoliko godina prije svega neistinite, što potvrđuju i podaci Republičkog zavoda za statistiku RS, dok će ostatak njegove tvrdnje, koja se odnosila na način utvrđivanja smrti kod oboljelih od Covid-19, Istinomjer ocijeniti kao neutemeljen.
(Istinomjer.ba)