Tokom gostovanja na RTRS-u Milorad Dodik pokazao je nepoznavanje rezultata evropskih izbora, načina funkcionisanja Evropskog parlamenta, ali i njemačkog parlamentarnog sistema.
Prilikom gostovanja u programu RTRS-a 10. juna 2024. godine predsjednik Republike Srpske Milorad Dodik iznio je niz tvrdnji o nedavno održanim izborima za Evropski parlament (EP) i rezultatima ovih izbora. Dodik je izjavio kako su na izborima za Evropski parlament pobijedile partije kojima pripadaju Viktor Orban, Marine Le Pen, Giorgia Meloni i AfD.
U svakom slučaju, dakle, radujem se pobjedi partija koje su okupljene oko toga centra i desnice, kome pripada i Orban, kome pripada Lepenova, ADF i druge političke partije, pa čak i Malonijeva, koja je već, dakle, premijer Italije.
Milorad Dodik, 10.6.2024.
Prema preliminarnim rezultatima od 12. juna 2024. godine, na izborima za Evropski parlament 2024. godine nijedna politička grupacija nije ostvarila apsolutnu pobjedu i izborila 361 od 720 zastupnika/ca potrebnih za samostalno formiranje većine. Najviše mandata prema trenutno dostupnim rezultatima osvojila je European People's Party (EPP) sa 189 zastupnika/ca, zatim Socialists and Democrats (SD) sa 135 mandata, Renew Europe (RE) sa 79 mandata i na četvrtom mjestu je European Conservatives and Reformists (ECR) sa 73 mandata. U prethodnom sazivu EP-a većinu koja je izabrala predsjednicu Evropske komisije formirali su EPP, SD i RE, koji i u ovom sazivu imaju 403 zastupnika/ce.
EPP sebe opisuje kao desni centar i proevropsku stranku, SD kao lijevi centar, a RE kao proevropsku centrističku grupaciju. U našem regionu, članice EPP-a iz Bosne i Hercegovine su SDA, PDP, HDZ BiH i HDZ 1990, iz Srbije SNS i Savez vojvođanskih Mađara, iz Hrvatske HDZ i HDS, a iz Crne Gore Bošnjačka stranka.
Međutim, stranke Viktora Orbana (Fidesz), Marine Le Pen (Rassemblement National), Giorgije Meloni (Fratelli d'Italia) te njemački Alternative für Deutschland (AfD; ADF ne postoji, op.a) ne pripadaju prvim trima grupacijama s najviše mandata u Evropskom parlamentu.
Fratelli d'Italia i Rassemblement National pripadaju ECR grupaciji kao četvrtoj po broju osvojenih mandata. AfD je u maju 2024. godine izbačen iz ove grupacije zbog relativiziranja nacističkih zločina i drugih skandala. Fidesz Victora Orbana je 2021. napustio EPP nakon pokretanja procedure o suspenziji ili izbacivanju iz ove grupacije. Usljed toga, AfD i Fidesz u Evropskom parlamentu djeluju samostalno, bez udruživanja u grupacije.
Usljed izbacivanja AfD-a, grupacija ERC, kojoj pripadaju stranke Marine Le Pen i Giorgije Meloni, na evropskim izborima 2024. godine osvojila je samo tri mandata više nego na izborima 2019. godine, dok je EPP, usprkos izlasku Fidesza, povećao broj mandata sa 176 na 189.
Činjenica je da su radikalno desne stranke povećale broj mandata u Evropskom parlamentu, ali ove stranke nisu pobjednice izbora po broju osvojenih mandata i ne pripadaju istim političkim grupacijama. Čak iako bi se sabrali glasovi svih radikalno desnih grupacija i njima pribrojili svi neopredijeljeni i nezavisni zastupnici, koji svi i ne pripadaju radikalno desnim strankama, ova bi grupacija ponovno bila manjina s 228 zastupnika/ca nasuprot 403 zastupnika/ce dosadašnje koalicije.
Dakle, nije istina da su na izborima za Evropski parlament pobijedile grupacije kojima pripadaju stranke Marine Le Pen, Viktora Orbana, Giorgije Meloni i AfD, već su pobjedu ostvarile grupe koje su činile koaliciju i u prethodnom sazivu Evropskog parlamenta.
Koje ovlasti ima Evropski parlament?
Govoreći o ulozi Evropskog parlamenta, Dodik je izjavio kako EP ima poslovničke protokolarne dužnosti.
Dakle, gdje vi imate jedan parlament, koji je bio više deklarativnog karaktera, u međuvremenu dobio neke male poslovničke i protokolarne usluge, ali recimo, sve komesare u Evropskoj uniji, u Evropskoj komisiji, ustvari, biraju vlade zemalja članica.
Milorad Dodik, 10.6.2024.
Ovlasti Evropskog parlamenta nadilaze poslovničku i protokolarnu ulogu. Jedna od najvažnijih uloga Evropskog parlamenta jeste izbor Evropske komisije. Suprotno tvrdnjama Milorada Dodika, članove Evropske komisije ne predlažu države članice, već Evropsko vijeće, kojeg čine predsjednici država ili vlada država članica Evropske unije. Predložene komesare zatim bira Evropski parlament, i komesar ne može preuzeti dužnost bez izbora u EP-u, koji ima i mogućnost odbiti prijedloge Evropskog vijeća.
Osim toga, parlamentarne komisije Evropskog parlamenta predlažu zakonske tekstove Evropskoj komisiji, koja zatim predlaže zakone EP-u na izglasavanje ili odbijanje. Evropski parlament ne može samostalno predlagati zakone bez Evropske komisije, a u mnogim slučajevima njegova je uloga savjetodavna u saradnji s Evropskim vijećem.
Međutim, Evropska komisija i Evropsko vijeće ne mogu donositi zakone bez učešća Evropskog parlamenta. Osim zakonodavnih ovlasti, Evropski parlament učestvuje u donošenju budžeta Evropske unije, koji ne može biti donesen bez saglasnosti Evropskog parlamenta.
Poslovničke i protokolarne dužnosti Evropskog parlamenta sastoje se od prava predsjednika Evropskog parlamenta da se obraća različitim tijelima Evropske unije, kao i obaveze ovih tijela da podnose izvještaje Evropskom parlamentu.
Koliko europarlamentaraca može donijeti odluku?
Govoreći o procesu izglasavanja rezolucija u Evropskom parlamentu, Dodik je izjavio kako rezolucije može izglasati 20 zastupnika.
Vi imate situaciju da u Evropskom parlamentu možete da donesete rezoluciju od 750 poslanika, da bude 20 na sjednicu i da ti donesu rezoluciju koja se oslovi kao rezolucija Evropskog parlamenta.
Milorad Dodik, 10.6.2024.
Evropski parlament nema 750 zastupnika/ca, već 705 zastupnika/ca. EP glasa na plenarnim sjednicama i samo dokumenti usvojeni na ovakav način predstavljaju službene akte EP-a.
Većina potrebna za donošenje nekog akta Evropskog parlamenta zaista jeste većina onih koji su glasali. Međutim, kako bi sjednica bila održana, potreban je kvorum od ⅓ zastupnika/ca, to jeste 240 europarlamentarnih zastupnika/ca. U slučaju da se glasanje vrši s minimalnim brojem zastupnika/ca potrebnih za kvorum (240) i da za neku odluku glasa minimalnih 50% plus jedan glas, za takvu bi odluku glasalo/la 121 zastupnik/ca, a ne 20, kako tvrdi Milorad Dodik.
Mora li Scholz raspustiti njemački parlament?
Dodik se tokom gostovanja dotakao i njemačkog kancelara Olafa Scholza. Izjavio je kako njemački kancelar Olaf Scholz mora raspustiti njemački parlament nakon poraza na evropskim izborima.
Ali, u svakom slučaju, ti nosioci globalne politike Evropske unije su izgubili na političkoj sceni. Zato je Macron raspustio parlament, zato Sholz mora to da isto uradi.
Milorad Dodik, 10.6.2024.
Stranke francuskog predsjednika Emanuela Macrona i njemačkog kancelara Olafa Scholza poražene su u svojim zemljama na europarlamentarnim izborima, nakon čega je Macron raspustio francuski parlament i raspisao parlamentarne izbore. Međutim, radilo se o njegovoj odluci, a ne o ustavnoj obavezi. Jednako tako, njemački kancelar Scholz nema obavezu raspuštanja njemačkog parlamenta niti to po ustavu može učiniti te je njegova vlada već izjavila da neće biti prijevremenih izbora. Francuski i njemački ustavi ne postavljaju nikakvu vezu između europarlamentarnih i nacionalnih izbora niti postoje drugi evropski ili nacionalni zakoni koji bi se bavili ovim pitanjima.
Milorad Dodik je neistinito predstavio rezultate evropskih izbora, omalovažavao je Evropski parlament tvrdeći da se radi o tijelu bez stvarnih ovlasti, iznosio neistine o načinu rada Evropskog parlamenta tvrdeći kako odluke može donijeti 20 zastupnika, ali i pokazao nepoznavanje njemačkog parlamentarnog i ustavnog sistema. Navedene tvrdnje, stoga, Istinomjer ocjenjuje kao neistinite.