Predsjednik Republike Srpske Milorad Dodik (SNSD) gostovao je nedavno u programu RTRS-a u emisiji “Republika Srpska pita predsjednika”. Tom je prilikom, komentarišući ekonomsku situaciju u ovom entitetu, u nekoliko rečenica iznio više neistinitih i neutemeljenih tvrdnji.
Lider SNSD-a je tokom spomenutog gostovanja ustvrdio da “RS ima prosječno veću platu nego FBiH”, “povećan uvoz, a smanjen izvoz”, a osvrnuo se i na dug Republike Srpske:
Mi smo imali prosječno veću platu nego što je imala Federacija. Imamo povećan izvoz, smanjeni uvoz. Imamo pokrivenost uvoza izvozom 80%. (…) Podaci govore da je Republika Srpska danas najmanje zadužena republika, država, jer RS je država. Ona je najmanje zadužena na ovim prostorima. Ukupna zaduženost podrazumijeva sve, od javnih preduzeća do budžeta, i ona je 43%. To je najmanja zaduženost na Balkanu. Javna zaduženost je 36%. Samo da Vam kažem, Italija je preko 200% zadužena i Francuska, Amerika 250% zaduženosti u odnosu na domaći proizvod. RS ima 36%. Ima prostora za razvoj.
Milorad Dodik, 18.11.2022.
Iznos plate u Republici Srpskoj
U kontekstu Dodikove tvrdnje da je plata u Republici Srpskoj veća nego u Federaciji BiH, podsjećamo da je Istinomjer u više navrata kao neutemeljene ocjenjivao tvrdnje zvaničnika iz Republike Srpske da su plate u ovom entitetu veće nego u FBiH s obzirom na to da se plate u dva bh. entiteta ne mogu porediti zbog drugačijeg načina obračuna, odnosno stavke koje čine neto platu nisu iste u FBiH i RS.
U članu 11. Zakona o porezu na dohodak Republike Srpske navodi se sljedeće:
(1) Dohodak od ličnih primanja su sva direktna i indirektna plaćanja iz radnog odnosa i obuhvataju: 1) isplate bruto plate i druge bruto isplate zaposlenom, uključujući regres, topli obrok, plaćanje prekovremenog rada, bonuse, naknade i dodatke na uslove rada
Zakon o porezu na dohodak Republike Srpske
S druge strane, član 15. Zakona o porezu na dohodak FBiH kao rashode koji su predmet odbitka spominje, između ostalog, i sljedeće:
(5) Rashodi koji su predmet odbitka su i: 1) godišnje takse ili obaveze plaćene stručnim udruženjima ili strukovnim komorama, ukoliko su vezani uz ekonomsku aktivnost poreznog obveznika, 2) naknade za ishranu za vrijeme rada (topli obrok) zaposlenicima u prostorijama poslodavca u iznosu koji ne prelazi visinu utvrđenu posebnim propisima, 3) rashodi koji su nastali korištenjem automobila za obavljanje samostalne djelatnosti poreznog obveznika, uključujući gorivo i održavanje automobila…
Zakon o porezu na dohodak Federacije BiH
Podsjećamo i da su za Istinomjer u junu 2021. godine iz Centra za politike i upravljanje (CPU) pojasnili da se zbog obračuna bruto plata u RS od 1. septembra 2018. godine, kada neoporezivi dijelovi plate radnika koji primaju platu iz budžeta RS, poput toplog obroka, naknade za prevoz, regresa i drugih, ulaze u poresku osnovicu, neto plata u ovom entitetu značajno povećala, a da se, s druge strane, obračun plata u FBiH nije značajno mijenjao te neoporezivi dijelovi plate ne ulaze u bruto-neto izračun.
S obzirom na navedeno, Istinomjer ovu tvrdnju Milorada Dodika ocjenjuje neutemeljenom.
Uvoz i izvoz Republike Srpske
Prema biltenu “Spoljna politika 2022”, kojeg je objavio Republički zavod za statistiku RS, od 2017. do 2021. godine pokrivenost uvoza izvozom bila je u stalnom rastu, da bi u 2021. godini iznosila 79,4%. Međutim, od 2017. do 2021. godine uvoz je bio veći od izvoza i Republika Srpska od 2017. godine do danas bilježi negativan saldo robne razmjene.
Izvor: Republički zavod za statistiku
Kada je riječ o 2022. godini, prema posljednjem saopštenju kojeg je objavio Republički zavod za statistiku (oktobar 2022), također se bilježi negativan saldo robne razmjene od januara do oktobra 2022. godine. Vrijedi naglasiti i da je od maja ove godine ovaj indikator u stalnom padu. U prvih 10 mjeseci 2022. godine saldo robne razmjene je -1.372.292.000 KM.
Izvor: Republički zavod za statistiku
Budući da je saldo robne razmjene od 2017. do 2021. godine bio negativan, što je slučaj i u prvih 10 mjeseci ove godine, Istinomjer tvrdnju Milorada Dodika da “RS ima povećan izvoz, a smanjen uvoz” ocjenjuje neistinitom.
Javni i ukupni dug Republike Srpske
Kada je riječ o dugu Republike Srpske, razlika između javnog i ukupnog duga definisana je Zakonom o zaduživanju, dugu i garancijama Republike Srpske. U članu 4. spomenutog zakona navodi se da je javni dug RS “dug Republike Srpske, dug jedinica lokalne samouprave i dug fondova socijalne sigurnosti”. S druge strane, ukupni dug podrazumijeva “javni dug Republike Srpske, dug javnih preduzeća, Investiciono-razvojne banke Republike Srpske i institucija javnog sektora”.
Vlada Republike Srpske, odnosno Ministarstvo finansija Republike Srpske, informacije o stanju duga Republike Srpske objavljuje na godišnjem nivou. Posljednja informacije o stanju duga Republike Srpske objavljena je u maju 2022. godine, a odnosi se na stanje duga RS na dan 31.12.2021. godine.
Javni dug Republike Srpske na kraju prošle godine iznosio je 5.088,01 milion KM, odnosno 41,39% BDP-a, dok je ukupni dug ovog entiteta u istom periodu bio 6.162,38 miliona KM, tj. 50,13% BDP-a. Ukupni se sastoji i od ukupnog spoljnog duga, koji je na dan 31.12.2021. godine iznosio 4.167,52 miliona KM, i ukupnog i javnog unutrašnjeg duga, koji je na kraju prošle godine iznosio 1.994,86 miliona KM.
Za razliku od Ministarstva finansija RS, Federalno ministarstvo finansija objavljuje kvartalne izvještaje o stanju ukupnog te vanjskog i unutrašnjeg duga. Prema posljednjim informacijama koje je objavilo Federalno ministarstvo finansija, ukupni dug kojim upravlja i za koji je odgovorna Vlada Federacije BiH na dan 30.9.2022. godine iznosio je 6.360.085.832 KM. Na dan 31.12.2021. godine ovaj dug iznosio je 6.163.088.842 KM.
Federalno ministarstvo finansija ne objavljuje učešće ukupnog duga u BDP-u, ali ako se iznos ukupnog duga na dan 31.12.2021. podijeli s BDP-om Federacije BiH za 2021. godinu, rezultat ukazuje da je učešće ukupnog duga u BDP-u Federacije 24,46%.
Kada je riječ o nivou države Bosne i Hercegovine, Ministarstvo finansija i trezora BiH objavljuje kvartalne preglede javnog duga BiH, kao i polugodišnje informacije o stanju javnog duga BiH. Na dan 31.12.2021. javna zaduženost Bosne i Hercegovine iznosila je 12.816,03 miliona KM. Učešće javnog duga u BDP-u na kraju 2021. godine iznosilo je 34,82%.
Prema podacima stranice World Economics, učešće državnog duga u BDP-u Italije iznosi 122%, a Francuske 100%. Kada je riječ o Sjedinjenim Američkim Državama, učešće duga u BDP-u iznosi 119%.
Budući da su javni i ukupni dug Republike Srpske viši nego što je to ustvrdio Dodik te uzimajući u obzir činjenicu da je učešće duga Italije, Francuske i SAD-a u BDP-u ovih zemalja manje nego što je to ustvrdio, Istinomjer ovu njegovu tvrdnju ocjenjuje neutemeljenom.
Republika Srpska (ni)je država?
Prilikom iznošenja ekonomskih “činjenica”, Dodik je ustvrdio i da je Republika Srpska država. Podsjećamo, Istinomjer je 2018. godine neistinitom ocijenio Dodikovu tvrdnju da je Republika Srpska država.
Ustavom Bosne i Hercegovine definisano je da je Republika Srpska entitet u sastavu države Bosne i Hercegovine:
Bosna i Hercegovina se sastoji od dva entiteta: Federacije Bosne i Hercegovine i Republike Srpske (u daljem tekstu “entiteti”).
I prvi član Ustava Republike Srpske negira tvrdnju Milorada Dodika:
Republika Srpska je jedinstven i nedjeljiv ustavno-pravni entitet.
Republika Srpska samostalno obavlja svoje ustavotvorne, zakonodavne, izvršne i sudske funkcije.
Republika Srpska je jedan od dva ravnopravna entiteta u Bosni i Hercegovini.
Srbi, Bošnjaci i Hrvati, kao konstitutivni narodi, Ostali i građani, ravnopravno i bez diskriminacije učestvuju u vršenju vlasti u Republici Srpskoj.
Istinomjer i ovu tvrdnju Milorada Dodika ocjenjuje neistinitom.
(Istinomjer.ba)