Predsjednik Narodne skupštine Republike Srpske Nenad Stevandić izjavio je da se 9. januar kao Dan Republike Srpske “slavi po zakonu i ustavu i nikad nije bio bez pravnog legitimiteta”. Ustavni sud Bosne i Hercegovine je u dva navrata proglasio neustavnom odredbu o 9. januaru kao Danu Republike Srpske, ukidajući član Zakona o Danu Republike Srpske.
U izjavi koju su prenijele Nezavisne novine i Stevandić na svom Facebook profilu 13. januara 2024. godine, predsjednik Ujedinjene Srpske rekao je da postoji pravni legitimitet za obilježavanje 9. januara kao Dana Republike Srpske:
Deveti januar se uvijek slavi po zakonu i ustavu i nikad nije bio bez pravnog legitimiteta.
Nenad Stevandić, 13.1.2024.
Ustavni sud Bosne i Hercegovine, na zahtjev tadašnjeg člana Predsjedništva BiH Bakira Izetbegovića, 26.11.2015. godine utvrdio je da član 3.b) Zakona o praznicima RS, kojim je 9. januar bio utvrđen kao dan tog entiteta, nije u skladu s Ustavom BiH, Međunarodnom konvencijom o ukidanju svih oblika rasne diskriminacije i Evropskom konvencijom za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda, istovremeno nalažući Narodnoj skupštini Republike Srpske (NSRS) da u roku šest mjeseci od dostavljanja ove odluke spomenuti član zakona treba usaglasiti s Ustavom BiH.
Nakon što se Narodna skupština Republike Srpske oglušila na zahtjev Ustavnog suda BiH da NSRS “obavijesti Ustavni sud Bosne i Hercegovine o preduzetim mjerama s ciljem izvršenja ove odluke”, Ustavni sud BiH odbio je zahtjev Narodne skupštine Republike Srpske za preispitivanje odluke Ustavnog suda BiH, čime je konačno potvrđeno da se 9. januar kao Dan Republike Srpske smatra neustavnim.
Ipak, krajem septembra 2016. godine održan je referendum u Republici Srpskoj na kojem su građani i građanke ovog entiteta odgovarali na pitanje: “Da li podržavate da 9. januar bude Dan Republike Srpske?” Nedugo nakon što je održan, Ustavni sud BiH poništio je rezultate ovog referenduma te oni nisu objavljeni u Službenom glasniku RS.
Mjesec nakon održavanja referenduma, NSRS je usvojio novi Zakon o Danu Republike Srpske koji je, na zahtjev devet delegata Vijeća naroda Republike Srpske za ocjenu ustavnosti člana 2. stav (1) Zakona o Danu Republike Srpske, Ustavni sud BiH 28.3.2019. godine još jednom osporio.
U ovoj odluci Ustavnog suda BiH utvrđeno je da član 2. stav (1) Zakona o Danu RS, koji glasi: “Na osnovu potvrđene volje građana Republike Srpske, 9. januar se utvrđuje kao Dan Republike”, nije u skladu s članom I/2 Ustava BiH, članom II/4 Ustava BiH u vezi s članom 1.1. i članom 2.a) i c) Međunarodne konvencije o ukidanju svih oblika rasne diskriminacije i članom 1. Protokola broj 12 uz Evropsku konvenciju za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda i članom VI/5 Ustava BiH.
Ukida se član 2. stav (1) Zakona o Danu Republike Srpske koji glasi: “Na osnovu potvrđene volje građana Republike Srpske, 9. januar se utvrđuje kao Dan Republike” u skladu sa članom 61. stav (2) Pravila Ustavnog suda Bosne i Hercegovine.
Ustavni sud BiH, 28.3.2019.
Ukinuti član 2. stav (1) Zakona o Danu RS, navodi se dalje, “prestaje da važi narednog dana od dana objavljivanja ove odluke u Službenom glasniku Bosne i Hercegovine u skladu sa članom 61. stav (3) Pravila Ustavnog suda Bosne i Hercegovine”.
Iako je tadašnji predsjednik NSRS Nedeljko Čubrilović u aprilu 2019. godine kao odgovor na odluku Ustavnog suda BiH najavio pripremu novog teksta zakona “koji će obezbijediti da Srpska i ubuduće slavi 9. januar kao Dan Republike”, početkom 2020. godine izjavio je da “ne vidi više neku potrebu” da NSRS donese “novi zakon o obilježavanju Dana Republike”.
Budući da je Ustavni sud BiH već u dva navrata proglasio neustavnom zakonsku odredbu o 9. januaru kao Danu Republike Srpske, tvrdnju Nenada Stevandića da se 9. januar kao Dan Republike Srpske “slavi po zakonu i ustavu i nikad nije bio bez pravnog legitimiteta” Istinomjer ocjenjuje neistinitom.
(Istinomjer.ba)