Već dugi niz godina javnost u Bosni i Hercegovini svjedoči nepoštivanju odluka ustavnih sudova, zakona i statuta i to, pored ostalih, i od strane onih koji ne samo da imaju obavezu da ih poštuju, već bi morali biti i njihov zaštitnik, ali i pozitivan primjer u tom smislu.
Radi se u prvom redu o zakonodavnim tijelima na svim državnim, entitetskim i kantonalnim nivoima, a nakon Lokalnih izbora 2020. godine, ta praksa sve je češća i u okviru opštinskih vijeća.
S tim u vezi, kada se radi o neprovođenju odluka Ustavnog suda BiH, aprila 2018. godine sudija Ustavnog suda BiH Mirsad Ćeman, govoreći o broju riješenih ali i neprovedenih odluka Ustavnog suda BiH od dana njegovog osnivanja, potvrdio je, da je od osnivanja Ustavnog suda BiH pa do aprila 2018. godine riješeno oko 66 hiljada predmeta, a da devet odluka nije provedeno.
U međuvremenu, a u čemu je Istinomjer pisao u analizi Smije li poštivanje odluka Ustavnog suda BiH po pitanju vojne i državne imovine biti pitanje “političke volje”? i odluka Ustavnog suda BiH u vezi s uknjižbom kasarne u Doboju, kojom je poništeno knjiženje ovog objekta na Republiku Srpsku (RS), osporavana je od strane zvaničnika iz tog enititeta koji su tvrdili da je ista suprotna Daytonu.
Komentarišući ovu odluku, između ostalih, i član Predsjedništva BiH Milorad Dodik, izjavio je:
Ustav kaže da sve ono što nije izričito dato BiH, pripada entitetima, a imovina nije data i pripada entitetima. Ovdje se očigledno radi o pljački i otimačini koja se pokušava legelizovati odlukama Ustavnog suda koji u kontinuitetu krši Ustav i radi protiv Republike Srpske.
Milorad Dodik, 29.5.2020.
U augustu 2017. godine, Ustavni sud BiH odbacio je apelaciju RS-a u vezi sa knjiženjem vojne imovine u Han-Pijesku na državu BiH, odnosno za potrebe Oružanih snaga BiH. Pravobranilaštvo RS-a je, u septembru 2016. godine, uložilo apelaciju Ustavnom sudu BiH, i zatražilo odgodu izvršenja Odluke Apelacionog vijeća Suda BiH, kojom je naloženo da vojna imovina u Han-Pijesku (objekt Veliki Žep) bude uknjižena na BiH.
Početkom 2020. godine, odgovarajući na pitanje novinara da li će BiH nakon ulaska u MAP raditi na knjiženju vojne imovine, član Predsjedništva BiH Milorad Dodik istakao je da neće biti knjiženja vojne imovine, uputivši kritike i Ustavnom sudu BiH, kazavši kako je to “mjesto najveće destabilizacije i konfuzije u BiH” poručivši i par dana kasnije i da je Ustavni sud BiH “lakrdija pravnog sistema”.
Pored ovih primjera, podsjećamo i da je samo održavanje Lokalnih izbora 2020. u jednom momentu bilo pitanje tzv. “političke volje”, o čemu je Istinomjer također detaljno pisao, kao i o činjenici da se već duže od dvije godine krši Izborni zakon BiH, gdje građani Federacije BiH i dalje čekaju da se izborni rezultati Opštih izbora 2018. godine do kraja implementiraju, odnosno imenuje nova izvršna vlast u tom entitetu.
Kada su odluke entitetskih ustavnih sudova u pitanju, jedna od najstarijih do danas neprovedenih odluka je ona Ustavnog suda Federacije BiH od 7.7.1998. godine, donesena u postupku prema apelaciji tadašnjeg premijera FBiH Edhema Bičakčića, na osnovu koje je utvrđeno da upotreba naziva “županija” u članovima Ustava Zapadnohercegovačkog kantona nije u skladu s Ustavom Federacije BiH:
Utvrđeno je da član 30. Ustava Zapadnohercegovačkog kantona, kojim je uređeno da Kanton ima župana, nije u skladu s članom V. 3. 8. (1) Ustava Federacije kojim je uređeno da svaki kanton ima predsjednika. Ustav Federacije ne poznaje naziv županija, već koristi naziv kanton za pojam federalnih jedinica. Stoga upotreba naziva županija umjesto kanton u članovima Ustava Zapadnohercegovačkog kantona, nije u skladu s Ustavom Federacije Bosne i Hercegovine.
Ustavni sud FBiH, 7.7.1998.
Navedena presuda Ustavnog suda FBiH nikada nije provedena, a kada su u pitanju kantoni, sastavi vlada na tom nivou vrlo često nisu u skladu sa ustavima tih istih kantona. Tako je primjera radi, u junu prošle godine, Ustavni sud FBiH donio mišljenje da Odluka o imenovanju Vlade Tuzlanskog kantona nije u skladu sa Ustavom Federacije BiH, Ustavom TK i Zakonom o Vladi.
Ustavni sud FBiH ovu je odluku donio nakon zahtjeva HDZ BiH, jer u sastavu tadašnje Vlade TK nije bilo nijednog Hrvata.
Iako je tadašnji predsjedavajući Skupštine Tuzlanskog kantona Žarko Vujović izjavio “kako Skupština TK poštuje mišljenje Ustavnog suda FBiH, te da će odluka biti provedena”, Istinomjer je nešto više od šest mjeseci kasnije njegovo obećanje ocijenio neispunjenim. Tuzlanski kanton, između ostalog i zbog ponovnog pozivanja na ugrožavanje vitalnog nacionalnog interesa, našao se u blokadi krajem 2020. i početkom 2021. godine, a o tome, i o ulozi OHR-a u rješavanju situacije, Istinomjer je već dao svoj osvrt u analizi Potreba za OHR-om: Slučaj blokade u Tuzlanskom kantonu.
Slični primjeri, ali u kojima nije bilo odluka ni mišljenja nadležnih sudskih instanci, su i oni koji se odnose na vlade u Kantonu Sarajevo formirane nakon Opštih izbora 2018. godine. Iako Ustav Kantona Sarajevo u članu 27. nalaže da će “konstitutivni narodi i pripadnici grupe Ostalih biti proporcionalno zastupljeni u Vladi, te da će takva zastupljenost odražavati popis stanovništva iz 1991. godine do potpune provedbe Aneksa 7, u skladu sa članom IX. 11a. Ustava Federacije Bosne i Hercegovine”, to nije bio slučaj sa Vladom tzv “šestorke”, zatim Vladom koju su nakon toga formirali SDA, SBB i DF, kao ni sa netom imenovanom aktuelnom Vladom KS, koju čine Naša stranka, NiP, SDP BiH i grupa nezavisnih poslanika.
Povodom izbora aktuelne Vlade KS na čelu sa Edinom Fortom, 13.1.2021. godine, reagovao je i Odbor za zaštitu prava Srba u Federaciji BiH, ustvrdivši da je od ukupno 13 članova Vlade Kantona Sarajevo samo jedan Srbin, podsjećajući istovremeno da prema Ustavu Federacije BiH i Ustavu kantona Sarajevo, nacionalni sastav Vlade Kantona treba biti proporcionalan nacionalnom sastavu stanovništva teritorije kantona Sarajevo iz 1991. godine.
Slična praksa, ovoga puta nepoštivanja statuta lokalnih zajednica, postaje sve češća nakon Lokalnih izbora 2020. godine, čemu svjedoče primjeri imenovanja rukovodstava pojedinih opštinskih vijeća, a koja nisu u skladu sa onim što piše u statutima tih istih lokalnih zajednica, te ćemo ovom prilikom navesti dva primjera.
Statut Opštine Novo Sarajevo u članu 26. kaže da se “nakon izbora predsjedavajućeg Vijeća, bira zamjenik predsjedavajućeg Vijeća”, i to na sljedeći način:
Većinom glasova ukupnog broja vijećnika Vijeća vrši se izbor zamjenika predsjedavajućeg Vijeća, tajnim glasanjem, na način i po proceduri utvrđenoj Poslovnikom Vijeća. Kandidate za izbor zamjenika predsjedavajućeg Vijeća, nakon prethodno obavljenih konsultacija političkih stranaka i koalicija zastupljenih u Vijeću, predlaže Komisija za izbor, imenovanja i javna priznanja, iz reda vijećnika, u skladu sa zakonom, Statutom i Poslovnikom Vijeća i svaki vijećnik ili grupa vijećnika, ukoliko za to dobiju, javnim glasanjem, potrebnu većinu glasova vijećnika. Predsjedavajući i zamjenik predsjedavajućeg Vijeća ne mogu biti iz reda istog konstitutivnog naroda ili iz reda ostalih.
Međutim, iako Statut jasno predviđa samo jednog zamjenika, to nije spriječilo vladajuću “Četvorku” u Novom Sarajevu da na Konstituirajućoj sjednici Opštinskog vijeća umjesto jednog, izabere čak tri zamjenika predsjedavajućeg Opštinskog vijeća:
Na Konstituirajućoj sjednici za predsjedavajućeg Općinskog vijeća Novo Sarajevo izabran je Robert Pleše (Naša stranka), a za zamjenike predsjedavajućeg izabrani su Džaka Nijaz (NiP), Kalamujić Majda (SDP) i Salihagić Nedim (NBL).
Opština Novo Sarajevo, 8.1.2021.
Sa druge strane, stranke koje čine “Četvorku”, ali ovoga puta u Opštinskom vijeću Novi Grad Sarajevo, nakon izbora Tajiba Delalića za predsjedavajućeg Opštinskog vijeća Opštine Novi Grad, pozvale su se na Statut te opštine ustvrdivši da je prekršen, te da će konačnu riječ o svemu morati dati i sud:
Statut Općine Novi Grad jasno propisuje da općinski načelnik i predsjedavajući Općinskog vijeća ne mogu biti iz istog naroda što u ovom slučaju nije ispoštovano. Ovo je grubo kršenje osnovnih pravnih normi i protiv ovakvog postupanja ćemo se boriti i sudskim putem.
Saopštenje vijećnika NiP-a, SDP-a BiH i Naše stranke, 13.1.2021.
U članu 35. Statuta Opštine Novi Grad Sarajevo, pored ostalog, stoji:
Opštinski načelnik i predsjedavajući Opšinskog vijeća ne mogu biti iz istog konstitutivnog naroda, odnosno iz reda Ostalih.
Statut Opštine Novi Grad Sarajevo
Čitav niz izvještaja relevantnih međunarodnih organizacija, te izvještaja koji dolaze iz Evropske unije, uključujući i Mišljenje o zahtjevu Bosne i Hercegovine za članstvo u Evropskoj uniji i prateći Analitički izvještaj, nedvosmisleno naglašavaju da je vladavina prava jedan od najvećih problema u Bosni i Hercegovini, te da su nadležne institucije dužne da po tom pitanju preduzmu ozbiljne korake u pravcu popravljanja stanja, i uspostavi pravne države u svakom smislu te riječi.
Međutim, pored ostalog, i primjeri koje smo naveli dovoljni su da se postave dva pitanja: Koliko je utemeljeno očekivanje da će institucije i političke partije koje same ne poštuju ustave, zakone i statute biti te koje će u Bosni i Hercegovini uspostaviti vladavinu prava, te koliko će građani BiH još čekati na uspostavljanje mehanizma koji će sve i svakoga u njihovoj zemlji prisiliti da poštuju njene zakone?
(Istinomjer.ba)