Od početka septembra, Istinomjer je neistinitim ocijenio dvije tvrdnje premijera Kantona Sarajevo Elmedina Konakovića, date u vezi sa prijedlogom za ukidanje “pondera” koji omogućuje dvostruko veći iznos Kantonu Sarajevo prilikom raspodjele javnih prihoda u FBiH. Jedna je bila tvrdnja da KS proizvodi pet puta više od drugih kantona, a druga da se građani/ke iz drugih kantona besplatno liječe u zdravstvenim ustanovama KS.
Pored ovih tvrdnji, kantonalni premijer je, nakon negativnih reakcija javnosti na njegove izjave o tome da “Stanovnik KS vrijedi dva puta više jer proizvodi pet puta više”, na svom Facebook profilu ustvrdio i sljedeće:
“Na sarajevskom univerzitetu studira veliki broj studenata iz drugih kanton BESPLATNO, kanton to finansira. (…) Ne placaju drugi kantoni ni troskove studentskog centra i jos neke troskove. Sve to pokrivamo iz 380 miliona a uplacujemo 1,2 milijarde. Inicijativa da se Sarajevu u raspodjeli uzme jos 140 miliona znacila bi bankrot kantona.”
Pogledamo li kako stoje stvari sa finansiranjem visokog školovanja, dolazimo do zaključaka da ni ova tvrdnja nije tačna. Školovanje nije besplatno, a naročito to nije za studente/ice koji dolaze iz drugih kantona, naročito imajući u vidu da troškovi studiranja ne uključuju samo školarinu, udžbenike, ispite i sl, već i smještaj, hranu i prevoz studenata/ica – a ovi su troškovi po pravilu veći za one studente/ice koji/e nisu iz Kantona Sarajevo.
Za početak, većina studenata/ica na Univerzitetu u Sarajevu ne finansira se iz budžeta, već se nalazi u kategoriji sufinansirajućih ili samofinansirajućih studenata/ica. Prema podacima sa web stranice Univerziteta u Sarajevu, u školskoj 2015/2016 godini planiran je upis ukupno 10.836 studenata/ica u prvu godinu prvog i drugog ciklusa studija. Od ovog broja, njih 4.065 (37,51%) finansira se iz budžeta, dok ostalih 6.771 (62,5%) svoju školarinu plaćaju sami. Na sajtu Univerziteta ne postoje podaci o tome koliki je udio studenata/ica iz drugih kantona u kategoriji budžetskog finansiranja, ali se sa priličnom sigurnošću može pretpostaviti da je među njima veliki broj studenata/ica iz Kantona Sarajevo.
Kada se na odnos samofinansirajućih i studenata/ica koji se finansiraju iz budžeta dodaju prateći troškovi za udžbenike, administraciju (sama upisnina, recimo, košta 130 KM) i troškove života (uključujući smještaj, komunalije, ishranu, itd), vidi se da Kanton Sarajevo ne samo da ne plaća “besplatno studiranje” studenata/ica iz drugih kantona, već njihov boravak i studiranje predstavlja izvor prihoda kako za univerzitet, tako i za druge institucije u KS.
Posebno je zanimljivo uporediti ukupna izdvajanja za studente/ice u KS – koji, kako je Konaković ustvrdio, “izdržava” studente iz drugih kantona – sa izdvajanjima u drugim kantonima koji imaju znatno manje univerzitetske centre, ili ih uopšte nemaju. Iako je ukupan broj upisanih na Univerzitet u Sarajevu daleko veći od broja studenata/ica koji/e studiraju u Zenici, Zeničko-dobojski kanton izdvaja više novca za finansiranje njihovih troškova nego Kanton Sarajevo. Tako, recimo, budžet ZDK za 2015. godinu predviđa izdvajanje od 2.600.000 KM za stipendije, dok je ova cifra u budžetu Kantona Sarajevo čak 26 puta manja i iznosi 100.000 KM.
Što se tiče tvrdnje da ostali kantoni ne plaćaju smještaj studenata u studentskom centru, ona je potpuno netačna. Ova se ustanova već dugo nalazi u finansijskim problemima, zbog čega je nedavno došlo i do protesta studenata, a dugovi su se nagomilali upravo zato što kantoni nisu pravovremeno ispunjavali svoje obaveze prema studentskom centru, te je jasno da njegovo finansiranje nije isključiva obaveza Kantona Sarajevo.
Za troškove smještaja studenata u studentske centre, ZDK godišnje izdvaja 1.603.080 KM, dok u budžetu Kantona Sarajevo ova stavka uopšte ne postoji. Pri tome na Univerzitetu u Zenici studira tek 3.927 studenata/ica, od čega 3.389 ili 86,3% redovnih (podaci FZS za školsku 2014/15 godinu); u poređenju sa Sarajevom, gdje ih je ukupno 30.866, od čega 24.020 ili 77,8% redovnih. Prema podacima sa zvanične stranice Studentskog Centra Sarajevo, dva studentska doma imaju ukupan kapacitet od 2.000 mjesta, koji je daleko ispod zadovoljavajućeg za smještaj svih studenata/ica koji nisu iz KS, te je veliki broj njih prinuđeno da sami pokriju troškove svog smještaja.
Kanton Sarajevo, iako se u njemu nalazi najveći univerzitetski centar, u koji je upisano najviše studenata/ica, nije, dakle, kanton koji izdvaja najviše budžetskih sredstava za troškove studiranja – a jedan od razloga tome upravo je u činjenici da se troškovi studiranja studenata/ica iz drugih kantona ne pokrivaju iz budžeta KS, već iz budžeta njihovih kantona. Smještaj u studentskim domovima, koji predstavlja jedan od najvećih troškova za studente/ice iz drugih kantona, pokriva se od strane samih studenata/ica, ili se subvencionira od strane njihovih kantona ili opština. Pored toga, federalno Ministarstvo obrazovanja subvencionira smještaj i ishranu studenata koji dolaze iz manje razvijenih kantona (Posavski, Bosansko-podrinjski i Kanton 10) te iz Republike Srpske (podaci iz Analize efekata subvencioniranja smještaja i ishrane studenata u studentskim centrima u FBiH) a za ove namjene u budžetu FBiH za 2015 godinu predviđen je iznos od 1.100.000 KM.
Jedini budžetski trošak koji jeste veći u Kantonu Sarajevo u odnosu na druge kantone je finansiranje samog Univerziteta u Sarajevu. Za budžetsku stavku “Transfer za visoko obrazovanje”, koja pokriva finansiranje Univerziteta, u 2015 godini predviđen je iznos od 66.280.000 KM, koji je veći nego u ostalim kantonima. Međutim, kada se uporedi broj studenata/ica na sarajevskom univerzitetu sa budžetskim izdvajanjem kantona, sarajevski kanton ponovo ne izdvaja najveća sredstva “po glavi” studenta. Tuzlanski kanton, na čijem univerzitetu studira 11.429 studenata/ica, za finansiranje univerziteta u 2015. godini predviđa 35.180.925 KM budžetskih sredstava, što je oko dva puta manje nego KS, dok je broj studenata/ica na tuzlanskom univerzitetu skoro tri puta manji nego na sarajevskom.
Zanimljivo je da se, godinama unazad, u revizorskim izvještajima o izvršenju kantonalnog budžeta ponavljaju negativne ocjene upravo za finansiranje visokoškolskih ustanova. Ured za reviziju institucija u FBiH je u Izvještaju o reviziji finansijskih izvještaja Budžeta Kantona Sarajevo za 2013. godinu istakao da “visokoškolske ustanove nisu uključene u sistem trezorskog poslovanja u skladu sa Zakonom o trezoru u FBiH i Zakonom o budžetima u FBiH, te Kanton nema nadzor i kontrolu nad trošenjem javnih sredstava i prihoda koje iste ostvare iz vlastite djelatnosti.” Identična kvalifikacija data je i u Izvještaju za 2014. godinu, te je istaknuto da se sredstva troše bez utvrđenih kriterija, i bez nadzora resornog ministarstva nad utroškom vanbudžetskih sredstava, što je u suprotnosti sa odredbama Zakona o visokom obrazovanju.
Kada se, dakle, pogledaju ukupna izdvajanja KS za visoko obrazovanje, vidi se da su troškovi ovog kantona proporcionalno manji u odnosu na druge kantone kada se uporedi veličina njihovih studentskih populacija, te da Kanton Sarajevo svakako ne pokriva “besplatno školovanje” studenata iz drugih kantona, kako je to ustvrdio Konaković.
(istinomjer.ba)