Banja Luka je 22. aprila obilježila Dan grada. Na svečanoj akademiji organizovanoj tim povodom, Milorad Dodik dao je nekoliko izjava o statusu i značaju Banja Luke koje su, najblaže rečeno, odvojene od realnosti.
Za početak, Predsjednik RS je ustvrdio da je Banja Luka glavni grad Republike Srpske, iako ona to nikada nije bila.
Zato je Banja Luka važna i zato smo mi iz institucija Republike Srpske u kontinuitetu ulagali napore da gradu damo sadržaje koje treba da ima kao glavni grad.
Milorad Dodik, 22.04.2017.
Banja Luka jeste administrativni centar Republike Srpske, ali Ustav ovog entiteta nikada je nije definisao kao glavni grad. Član 9. Ustava Republike Srpske propisuje da je Sarajevo glavni grad RS. Dodikova stranka je u svom izbornom programu za Opšte izbore 2010. godine najavila da će izmijeniti Ustav RS kako bi glavni grad ovog entiteta postala Banja Luka. Iako je SNSD imao većinu u Narodnoj skupštini RS od 2010. godine na ovamo, nikada nije pokrenuo ovo pitanje, niti je od tada usvojen bilo kakav amandman na Ustav RS kojim bi se promijenio član koji definira Sarajevo kao glavni grad Republike Srpske.
Dodik se, dalje, osvrnuo na razvoj Banja Luke, izdvojivši dva perioda u njenoj istoriji kao najznačajnija – period s početka prošlog vijeka, kada je njome upravljao ban Svetislav Milosavljević; te posljednjih petnaestak godina kada su, kako je rekao, “mnogi pregaoci koji su rukovodili gradom, dali nesumnjiv doprinos da dobije svoj srednjoevropski značaj”.
Pomenuti “pregaoci”, iako neimenovani, evidentno uključuju članove Dodikove stranke, koji su Banja Lukom upravljali u prethodnih petnaest godina. U ovom periodu na njenom čelu bili su Dragoljub Davidović – koji je ostao zapamćen po uništavanju “Picinog parka”, jedne od malobrojnih zelenih površina u gradu; Slobodan Gavranović – koji teško da je upamćen po bilo čemu tokom svog četvorogodišnjeg mandata (koji nije ni pokušao obnoviti); te aktuelni gradonačelnik, Igor Radojičić.
Dodikove tvrdnje o tome kako je u ovom periodu Banja Luka dobila “srednjoevropski značaj”, te “sadržaje koje treba da ima kao glavni grad” svakako se ne mogu egzaktno ocijeniti, budući da nema nikakvih preciznih parametara koji bi definirali šta jednom gradu daje “srednjoevropski značaj” (ili čak šta ga čini adekvatnim glavnim gradom), posebno s obzirom na to da je i sam termin “Srednja Evropa” višeznačan i može se odnositi na različite države i regije. No, zdravorazumski bi se za ocjenu takvih tvrdnji mogli uzeti kriteriji prepoznatljivosti, posjećenosti i kulturnog života, te Banja Luku u tom pogledu uporediti sa gradovima u onim zemljama za koje manje-više postoji saglasnost da pripadaju nečemu što se naziva “Srednja Evropa”.
Kako Banja Luka, uprkos Dodikovim tvrdnjama, nije glavni grad, kao osnovni kriterij pri odabiru srednjoevropskih gradova za poređenje uzet je broj stanovnika/ca približan banjalučkom. Prema rezultatima popisa, Banja Luka je 2013. godine imala oko 185.000 stanovnika, desetak hiljada manje nego na popisu iz 1991. godine.
U poređenju sa srednjoevropskim gradovima slične veličine, Banja Luka je praktično nevidljiva na turističkom “radaru”. Ovaj grad je 2015. godine posjetilo 78.839 osoba, a ostvareno je 125.933 noćenja. Za razliku od toga, većinu ostalih gradova koje smo uporedili sa BL, godišnje posjeti više ljudi nego što u njima živi.
Austrijski grad Linz, najbliži Banja Luci po broju stanovnika (181.162), u istom periodu posjetilo je 472.272 ljudi, koji su ostvarili 777.000 noćenja. Poljski grad Olsztyn (oko 176.000 stanovnika), koji sam po sebi nije posebno poznat turistički centar, godšnje posjeti 175.744 ljudi i ostvari preko 310.000 noćenja. Mađarski Debrecen (203.000 stanovnika), također daleko od najpoznatijih turističkih destinacija ove države, ostvaruje 386.000 noćenja godišnje.
Grad Debrecen
Plzeň u Češkoj, nešto manje naseljen od ovih gradova (169.000 stanovnika), u 2015. godini obišlo je preko 260.000 ljudi, sa skoro pola miliona noćenja. Slovenački Maribor, drugi po broju stanovnika u Sloveniji (113.000), prošle godine je posjetilo 157.000 ljudi. Najveća je razlika u odnosu na švajcarski grad Basel (176.117), koji je 2016. godine posjetilo 649.102 ljudi i u njemu ostvarilo impozantnih 1.217.677 noćenja.
Maribor, obala Drave
Do svih ovih gradova, osim Plzeňa, može se stići avionom i sletjeti na lokalni aerodrom. Za razliku od njih, Banja Luka nikada nije uspjela dobiti funkcionalan aerodrom, budući da su sva SNSD-ova obećanja o uspostavljanju redovnog avio-saobraćaja u Mahovljanima, a posebno najave da će ga povezati sa većim evropskim centrima, ostala neispunjena.
Nabrojani gradovi posjetiocima nude bogate sadržaje, od istorijskih znamenitosti do brojnih kulturnih dešavanja tokom cijele godine. Banjalučka kulturna scena se, sa druge strane, već godinama bori za minimalnu institucionalnu podršku. Simptomatičan je primjer festivala kratkog filma “Kratkofil”, koji je ugašen nakon skoro deset godina postojanja, zbog finansijske neodrživosti.
“Festival svjetla” u Plzeňu
Ni zvanične institucije kulture nisu u značajno boljoj poziciji od “alternativnih” inicijativa i projekata, iako imaju svoje mjesto u gradskom, pa i entitetskom budžetu. O tome, uostalom, dovoljno govore i izborni programi samih SNSD-ovih gradonačelnika, u kojima se iz mandata u mandat nabrajaju obećanja o tome šta će se sve uraditi na polju kulture, od čega se ostvari malo ili ništa.
Tako je, recimo, donedavni gradonačelnik ovog grada obećao da će sanirati Banski dvor, izgraditi novu koncertnu dvoranu, pet slikarskih ateljea i dvije galerije. Od svega obećanog, otvoren je samo jedan izložbeno-prodajni salon, Muzeja savremene umjetnosti RS. Banski dvor, centralna gradska institucija kulture, još uvijek nije ni dotaknut. Gavranović je 2012. godine obećao i da će obnoviti tvrđavu Kastel, urediti obalu Vrbasa i sanirati Studentsko pozorište, gdje je imao nešto više uspjeha – studentsko pozorište je sanirano, a na Kastelu se i dalje radi.
Obala Vrbasa, međutim, još nije postala šetalište, niti je uz rijeku izgrađen obećani park i pitanje je kada će se to desiti. Ni drugi projekti kojima se trebalo poboljšati gradsko jezgro nisu se ostvarili: centralni gradski trg, pješačke i biciklističke staze, novi mostovi – sve su to obećanja koja se ponavljaju godinama i čije bi ostvarenje barem donekle opravdalo tvrdnju o navodnom “pregalaštvu” ispoljenom u zadnjih 15 godina. U realnosti, Banja Luka je grad čije se stanovništvo osipa i pored toga što je administrativni, poslovni i univerzitetski centar Republike Srpske; koji ne uspijeva iskoristiti ni kapacitete koje ima, dok nove razvija sporo ili nikako. Sve je to zajedno miljama daleko od Dodikove ocjene o “srednjoevropskom značaju” i navodnom procvatu koji je ostvaren otkad je SNSD na vlasti.
(istinomjer.ba)