Nakon što je predsjednik SNSD-a i aktuelni predsjedavajući Predsjedništva BiH Milorad Dodik izjavio da će podržati “ideju da se Dan Republike Srpske, umjesto 9. januara, obilježava 15. februara, kada Srbija slavi Dan državnosti”, reagovao je predsjednik PDP-a i delegat u Zastupničkom domu Parlamentarne skupštine BiH (ZD PSBiH) Branislav Borenović.
“Skupština srpskog naroda u Bosni i Hercegovini je baš 9. januara 1992. godine, prije početka rata u BiH, donijela Deklaraciju o proglašenju Republike srpskog naroda Bosne i Hercegovine, odnosno Republike Srpske”, izjavio je tim povodom Borenović te, pored ostalog, ustvrdio da “Dodik planira da taj praznik ukine, poništi odluku naroda i Dan Republike ‘premjesti’ na drugi datum”:
Na jedinom održanom, od desetina obećanih referenduma, 99,79 posto građana je jasno reklo da je Dan Republike Srpske 9. januar. Nije prošlo ni pet godina, Milorad Dodik planira da taj praznik ukine, poništi odluku naroda i Dan Republike ‘premjesti’ na drugi datum, što je čin najgoreg izdajnika svog naroda i najvećeg podanika interesa drugih.
Branislav Borenović, 6. 6. 2021.
Međutim, Borenovićeva tvrdnja da je Milorad Dodik, ili bilo koji drugi funkcioner na državnom ili entitetskom nivou, u prilici da 9. januar, kako je Borenović rekao, “ukine i poništi volju naroda”, problematična je iz dva razloga.
Prvi razlog je što je već u dva navrata Ustavni sud BiH proglasio neustavnom odredbu o 9. januaru kao Danu Republike Srpske, ukidajući član Zakona o Danu Republike Srpske, kojim je 9. januar bio utvrđen kao dan tog entiteta.
S tim u vezi, podsjećamo da je Ustavni sud BiH 26. 11. 2015. godine prvi put utvrdio “da član 3.b) Zakona o praznicima Republike Srpske nije u skladu s članom I/2. Ustava Bosne i Hercegovine, članom II/4. Ustava Bosne i Hercegovine u vezi s članom 1.1. i članom 2.a) i c) Međunarodne konvencije o ukidanju svih oblika rasne diskriminacije i članom 1. Protokola broj 12 uz Evropsku konvenciju za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda”, te istovremeno naložio Narodnoj skupštini Republike Srpske (NSRS) da, u skladu s članom 61. stav (4) Pravila Ustavnog suda Bosne i Hercegovine, u roku od šest mjeseci od dostavljanja ove odluke, usaglasi član 3.b) Zakona o praznicima Republike Srpske s Ustavom Bosne i Hercegovine.
Ovom odlukom također je naloženo Narodnoj skupštini Republike Srpske da, “u skladu s članom 72. stav (5) Pravila Ustavnog suda Bosne i Hercegovine, u roku iz prethodnog stava, obavijesti Ustavni sud Bosne i Hercegovine o preduzetim mjerama s ciljem izvršenja ove odluke”.
Nakon što se NSRS oglušio na ovaj zahtjev, polovinom septembra naredne godine Ustavni sud BiH je na svojoj 99. plenarnoj sjednici odbio zahtjev NSRS-a za preispitivanje odluke Ustavnog suda BiH, čime je konačno potvrđeno da se 9. januar kao Dan Republike Srpske smatra neustavnim, te privremeno obustavio primjenu Odluke o referendumu:
Ustavni sud je uvjeren da privremena obustava primjene Odluke o referendumu – do donošenja konačne odluke o postavljenim zahtjevima, nije u suprotnosti sa navedenim interesima, već im izravno doprinosi. Ustavni sud je, stoga, usvojio privremenu mjeru kojom se privremeno obustavlja Odluka o raspisivanju republičkoga referenduma.
Ustavni sud BiH, 17. 9. 2016.
Međutim, i pored spomenute odluke Ustavnog suda BiH, 25. 9. 2016. godine održan je referendum u Republici Srpskoj na kojem su građani ovog entiteta odgovarali na pitanje “Da li podržavate da 9. januar bude Dan Republike Srpske?”.
Epilog svega bio je da je Ustavni sud BiH poništio rezultate referenduma te oni nisu objavljeni u Službenom glasniku RS-a. Ubrzo nakon toga, Milorad Dodik našao se pod sankcijama Ureda za kontrolu imovine stranaca pri Ministarstvu trezora SAD-a. Sankcije su donesene uz konsultacije sa State Departmentom, a pokrenute su zbog, kako se na zvaničnoj stranici Ministarstva trezora SAD-a navodi, “kršenja Dejtonskog mirovnog sporazuma”.
To je 17. 1 .2017. godine, u svom zvaničnom obraćanju javnosti, između ostalog, potvrdila i tadašnja ambasadorka SAD-a u Bosni i Hercegovini Maureen Cormack:
Milorad Dodik se usprotivio Ustavnom sudu Bosne i Hercegovine i prekršio zakon, te predstavlja značajnu prijetnju u vezi sa ometanjem provedbe Dejtonskog sporazuma.
Maureen Cormack, 17. 1. 2017.
Mjesec nakon održavanja referenduma, NSRS je usvojio novi Zakon o Danu Republike Srpske koji je, na zahtjev devet delegata Vijeća naroda Republike Srpske za ocjenu ustavnosti člana 2. stav (1). Zakona o Danu Republike Srpske, Ustavni sud BiH 28. 3. 2019. godine ponovo osporio.
U ovoj odluci Ustavnog suda BiH utvrđeno je da član 2. stav (1) Zakona o Danu Republike Srpske, koji glasi: “Na osnovu potvrđene volje građana Republike Srpske, 9. januar se utvrđuje kao Dan Republike” nije u skladu sa članom I/2. Ustava Bosne i Hercegovine, članom II/4. Ustava Bosne i Hercegovine u vezi sa članom 1.1. i članom 2.a) i c) Međunarodne konvencije o ukidanju svih oblika rasne diskriminacije i članom 1. Protokola broj 12 uz Evropsku konvenciju za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda i članom VI/5. Ustava Bosne i Hercegovine.
Ukida se član 2. stav (1) Zakona o Danu Republike Srpske koji glasi: “Na osnovu potvrđene volje građana Republike Srpske, 9. januar se utvrđuje kao Dan Republike” u skladu sa članom 61. stav (2) Pravila Ustavnog suda Bosne i Hercegovine.
Ustavni sud BiH, 28. 3. 2019.
Ukinuti član 2. stav (1) Zakona o Danu Republike Srpske, navodi se dalje, “prestaje da važi narednog dana od dana objavljivanja ove odluke u Službenom glasniku Bosne i Hercegovine u skladu sa članom 61. stav (3) Pravila Ustavnog suda Bosne i Hercegovine”.
S obzirom na činjenicu da je Ustavni sud BiH već ranije ukinuo član 2. stav (1) Zakona o Danu Republike Srpske, koji je glasio: “Na osnovu potvrđene volje građana Republike Srpske, 9. januar se utvrđuje kao Dan Republike”, te da je referendum na koji se Borenović poziva također poništen, a neobjavljivanjem u Službenom listu njegovi rezultati ostali neslužbeni i nevažeći, tvrdnju Branislava Borenovića da Milorad Dodik planira “da ukine i poništi odluku naroda i Dan Republike Srpske” Istinomjer ocjenjuje neutemeljenom.
(Istinomjer.ba)