Brojni mediji u Bosni i Hercegovini objavili su dokument koji navodno dokazuje da kampanju Jelene Trivić finansiraju Sjedinjene Američke Države s 19,5 miliona KM. Dokument koji su kao stvarni predstavili/e i brojni/e visokorangirani/e zvaničnici/e i analitičari/ke ipak je falsifikat, utvrdili su Raskrinkavanje i Istinomjer.
Na portalu Glas naroda 17. septembra 2022. godine objavljen je članak u kom se tvrdi da je ovaj medij došao u posjed dokumenta koji dokazuje da je američka administracija uplatila 10 miliona dolara kandidatkinji za predsjednicu Republike Srpske Jeleni Trivić.
Prema tvrdnjama iz članka, navodno je cilj administracije američkog predsjednika Joea Bidena da Bosna i Hercegovina “mora biti postavljena prema željama SAD i njihovih saradnika ovdje Bošnjaka, a to znači nestanak Republike Srpske”. U članku je objavljena i fotografija dokumenta koji navodno dokazuje ove tvrdnje.
O samom portalu Glas naroda, s kog je potekla fotografija ovog dokumenta, nije moguće pronaći mnogo podataka. Jedina informacija koja je dostupna jeste da je njegov urednik Neđeljko Peković, koji je ujedno i potpisan kao autor spomenutog članka. Napredna Google pretraga njegovog imena i prezimena, uz riječ “novinar”, ne daje rezultate koji bi otkrili nešto više o Pekoviću.
Tvrdnje portala Glas naroda objavljene su i u nekoliko desetina članaka drugih portala. Među njima su i Radio-televizija Republike Srpske (RTRS) i entitetska novinska agencija Srna. Radio-televizija Republike Srpske tvrdnje iz ovog članka objavila je i u informativnoj emisiji Dnevnik 2 17. septembra.
Pored niza medija, među kojima su i javni mediji iz Republike Srpske, tvrdnje u dokumentu koji “dokazuje” da su Sjedinjene Američke Države finansirale kampanju Jelene Trivić komentarisali su i brojni analitičari, poput Predraga Ćeranića i Dragomira Anđelkovića, što je bila tema Dnevnika RTRS-a dan kasnije.
Dan nakon što se dokument pojavio u javnosti, tvrdnje iznesene u njemu komentarisala je Dušanka Majkić, delegatkinja u Domu naroda Parlamentarne skupštine BiH:
Ima li išta pogubnije za srpski narod i Republiku Srpsku od toga kada otkrije da njeni politički predstavnici, kandidati za najznačajnije funkcije, rade za novac po nalogu stranih država i za njihove interese? Zato je tako odjeknula vijest da je Jelena Trivić, kandidat za predsjednika Republike Srpske, za predizbornu kampanju protiv svog protivkandidata iz SNSD-a M. Dodika dobila 19,5 miliona KM od američke administracije. Nije to protiv Milorada Dodika, to je protiv Republike Srpske.
Dušanka Majkić, 18.9.2022.
Vlado Đajić, predsjednik Gradskog odbora SNSD-a Banjaluka i generalni direktor Univerzitetskog kliničkog centra Republike Srpske, ustvrdio je da se radi o zvaničnom dokumentu:
Nemam pravu riječ za ovaj zvanični dokument što smo dobili da je kanditat za predsjednika naše Republike i krvlju stečene, moram da kažem izdajnik i da uzima pare od drugih država za svoj rad. Neće predstavljati interese naših građana, već interese nekih drugih građana i nekih drugih lobija.
Vlado Đajić, 18.9.2022.
Predsjednik Opštinskog odbora SNSD-a Srbac Aleksandar Babić na Twitter nalogu podijelio je fotografiju dokumenta, uz natpis da su “SAD izdvojile 19,5 miliona KM za kampanju Jelene Trivić protiv Republike Srpske i Milorada Dodika”.
Načelnica Opštine Jezero Snežana Ružičić, također putem društvene mreže Twitter, podijelila je članak portala Glas naroda koji sadrži spomenuti dokument i tvrdnje.
Da li je dokument autentičan?
Raskrinkavanje se upitom o autentičnosti objavljenog dokumenta obratilo Ambasadi Sjedinjenih Američkih Država u Sarajevu. Kako su u odgovoru za naš partnerski portal naveli, “ova je krivotvorina jeftin politički trik, koji nije temeljen na istini”:
Očigledno je da se radi o lažnom dokumentu, kao što su mnogi građani širom BiH već prepoznali. Ova je krivotvorina jeftin politički trik, koji nije temeljen na istini i iznenađujuće je da je, s obzirom na svoj amaterski sadržaj, u zabludu doveo i neke političare u zemlji. Naprimjer, Dayton se piše sa „a“ ne sa „e“, što je potpuno jasno i iz izvornog Dejtonskog mirovnog sporazuma (Dayton Peace Agreement). Nadamo se da će sve političke stranke i kandidati, od danas pa do dana izbora, svoje vrijeme posvetiti biračima i prezentiranju vlastitih ideja o tome kako će građanima ove zemlje omogućiti sigurnu, prosperitetnu i demokratsku budućnost koju žele, umjesto da vode kampanje zasnovane na lažima.
Ambasada SAD-a u BiH, 19.9.2022.
Šta sve ukazuje na to da je dokument lažan?
Brojni mediji i korisnici/e društvenih mreža veoma su brzo ukazali na nelogičnosti u samom dokumentu i tvrdnjama koje proklamuje režim u RS i njemu bliski mediji (1, 2, 3). Sama Jelena Trivić također se oglasila ovim povodom na svojoj Facebook stranici 18.9.2022. U objavi je Trivić navela da je riječ o “falsifikatu”.
Pojedini mediji su nakon njene objave ponovili navedene tvrdnje te netačno ustvrdili da Trivić “nije demantovala” navode o dobijanju novca od Sjedinjenih Američkih Država.
Kada se pogleda objavljeni dokument, uočava se niz logičkih nedosljednosti. Naime, na dokumentu se nalazi potpis Karen Donfried, koja je oslovljena kao pomoćnica državnog sekretara Sjedinjenih Američkih Država (SAD) u Kancelariji za evropske i evroazijske poslove (Bureau of European and Eurasian Affairs). Donfried zaista predvodi spomenutu Kancelariju za evropske i evroazijske poslove. Međutim, iako je kancelarija koju Donfried vodi dio Državnog sekretarijata (State Department), u zaglavlju dokumenta ne nalazi se logo ovog ministarstva, već Ministarstva odbrane (Department of Defense).
U dokumentu se u nekoliko navrata spominje i “General David Nouls”, koji je u podnožju adresiran akronimom USSF/VSCO. Ovo je netačna verzija akronima USSF/VCSO, koji označava zamjenika šefa svemirskih operacija (Vice Chief of Space Operations – VCSO) u Svemirskim snagama Sjedinjenih Američkih Država (United States Space Force). Ovu funkciju od 23. oktobra 2020. godine do danas obavlja General David D. Thompson, a ne “General David Nouls”. Pretraga zvaničnih stranica Ministarstva odbrane i Svemirskih snaga SAD-a ne prikazuje nijednog službenika s imenom David Nouls.
Budući da se u dokumentu tvrdi da će novac biti dostavljen letom R08433 koji je 4. avgusta 2022. godine trebao sletjeti na aerodrom u Sarajevu (LQSA), Raskrinkavanje je kontaktiralo Međunarodni aerodrom Sarajevo upitom da li je takav let realizovan.
“U odnosu na traženu informaciju, obavještavamo Vas da 04.08.2021 nismo imali let R08433”, naveli su iz ovog javnog preduzeća u odgovoru za Raskrinkavanje.
Jezičke greške
U objavljenom dokumentu može se uočiti i niz nepravilnosti u pisanju riječi na engleskom jeziku. Naime, već u zaglavlju dokumenta naziv institucije Bureau of European and Eurasian Affairs pogrešno je napisan te se umjesto “Eurasian” navodi “Euroasian”. Također, u zaglavlju je umjesto riječi “International” napisano “Interantional”. Greške u pisanju uočljive su kroz kompletan dokument te se pogrešno navodi i “Deyton” umjesto “Dayton”, “Republica Srpska” umjesto “Republika Srpska” i “nesesery” umjesto “necessary” (eng. neophodno).
U dokumentu se navodi i da je uplata sredstava dogovorena i “prema instrukcijama” američkog predsjednika Joea Bidena, adresiranog kao Mr. Joseph Biden. Ipak, u zvaničnim dokumentima Sjedinjenih Američkih Država ustaljena praksa je da se predsjednik adresira kao The President, bez navođenja njegovog imena. Također, u slučaju i da se navodi predsjednikovo ime, Joseph Biden nije puno ime aktuelnog američkog predsjednika, već ono glasi Joseph R. Biden Jr.
Postoje li informacije o sastanku iz dokumenta?
Prva tačka memoranduma govori o navodnom dogovoru Jelene Trivić i Mladena Ivanića, bivšeg člana Predsjedništva BiH i počasnog predsjednika PDP-a, s Matthewom Palmerom i Gabrielom Escobarom, bivšim i aktuelnim zamjenikom pomoćnika državnog sekretara SAD-a u Kancelariji za evropske i evroazijske poslove. Dogovor se navodno odnosio na “dostavljanje 10 miliona američkih dolara u gotovini timu Generala Noulsa”. Niko od navedenih zvaničnika/ca, ni stranke i institucije u kojima obnašaju funkcije, nije se oglašavao o eventualnom sastanku na kojem je došlo do ovog dogovora. Na to ukazuje napredna Google pretraga ove tvrdnje.
Detalji o razlozima izdvajanja finansijskih sredstava spomenuti su u drugoj tački, u kojoj se navodi da je “svrha ovog novca realizacija agende utvrđene na sastanku sekretarijata iz septembra 2021. godine (Broj 0709BHC21)”. Portal Glas naroda ustvrdio je da je na ovom sastanku “promovisan koncept prema kojem će se prema svima u svijetu za koje SAD procijene da su smetnja njihovim namjerama pokretati kampanje kojima će oni biti okarakterisani kao korumpirani”, dodavši da je “zapisnik sa ovog sastanka dostupan na sajtu Stejt Departmenta”. Međutim, među saopštenjima za javnost Državnog sekretarijata SAD-a nije moguće pronaći izvještaje da se sastanak ovog tipa održao.
19,5 miliona konvertibilnih maraka u kešu
U dokumentu se također navodi da je Trivić navodno trebalo biti dostavljeno 10 miliona američkih dolara, odnosno 19,5 miliona konvertibilnih maraka. Datum istaknut na dokumentu je 11. juli 2022. godine, a prema konvertoru valuta Oanda, koji koriste različite ugledne korporacije, tog dana je 10 miliona dolara iznosilo 19,201,500 KM. S druge strane, na dan kada je objavljen članak na portalu Glas naroda, 17. septembra, 10 miliona dolara iznosilo je 19,567,100, kako se, okvirno, navodi u samom dokumentu.
Nejasno je i zbog čega bi ovaj novac bio dostavljen u kešu, ukoliko je njegova uplata predmet nekog zvaničnog dogovora.
Iako se pažljivim pregledom dokumenta moglo makar posumnjati u njegovu autentičnost, ako ne i biti siguran u to da je riječ o falsifikatu, “vijest” i dokument Glasa naroda, portala o kom se ne zna gotovo ništa, kao neupitne činjenice predstavili su javni mediji iz Republike Srpske, kao i brojni/e visokorangirani/e zvaničnici/e i različiti/e analitičari/ke.
Shodno navedenom, tvrdnje Dušanke Majkić, Vlade Đajića, Aleksandra Babića i Snežane Ružičić da je američka administracija platila 19,5 miliona KM Jeleni Trivić, odnosno da je dokument objavljen u članku portala Glas naroda autentičan, Istinomjer ocjenjuje neistinitim.
Tvrdnju da je “Vašington za kampanju Jelene Trivić izdvojio 10 miliona dolara”, prvi put objavljenu na portalu Glas naroda, Raskrinkavanje je ocijenilo kao lažnu vijest. Druge objave iste tvrdnje dobile su ocjenu prenošenje lažnih vijesti. Ocjenu lažna vijest dobila je i tvrdnja da Trivić nije demantovala “američke milione”, prvi put objavljena na portalu ATV, a člancima koji prenose istu tvrdnju dobili su ocjenu prenošenje lažnih vijesti.
(Marija Ćosić, Raskrinkavanje.ba i Emir Velić, Istinomjer.ba)
Napomena 20.9.2022: U tekst je dan nakon objave uvršten odgovor Međunarodnog aerodroma Sarajevo.
Napomena 21.9.2022: U tekstu je prvobitno bilo navedeno da je Jelena Trivić kandidatkinja za članicu Predsjedništva Bosne i Hercegovine. Ova informacija je naknadno ispravljena i zamijenjena tačnom informacijom da je Trivić kandidatkinja za predsjednicu Republike Srpske.