Dodik je nedavno ponovo iznio tezu o državnosti Republike Srpske, ovoga puta pozivajući se na kriterije Konvencije iz Montevidea.
Ja doživljavam Republiku Srpsku kao državu po svemu. (…) Trideset treće godine prošlog vijeka, u Montevideu je međunarodni kongres koji se tada održavao ustanovio nekoliko kriterija da se nešto proglasi državom.
To je vrijeme kada su mnogi već, nakon velikog rata, zemlje su pokušale od kolonija da se oslobode i tražili su se kriteriji koji bi mogli da budu valjani i to se zadržalo do danas, s tim što je dodato još jedno dva. Osnovnih kriterija je bilo tada tri – da postoji teritorija, da postoji efikasna vlada i da postoji narod koji podržava tu vladu, znači da to nije nametnuta vlada.
Republika Srpska ima sva tri kriterija i to već godinama, od devedeset prve godine. Sve je to tada počelo. Nesumnjiva podrška naroda je bila institucijama Republike Srpske.
Milorad Dodik, 23.05.2016.
Pogledajmo šta je tačno, a šta netačno u ovoj izjavi.
“Kongres” o kom govori Milorad Dodik bio je zapravo skup Organizacije američkih država, poznate još i kao Panamerička unija. OAD je održala Sedmu međunarodnu konferenciju američkih država u Montevideu 1933, na kojoj je usvojena Konvencija iz Montevidea o pravima i dužnostima država, to jest dokument koji (ne sasvim tačno) Dodik citira u ovoj izjavi. Iako je nastala kao dokument OAD prvenstveno usmjeren na primjenu na američki kontinent, konvencija se često tretira kao jedan od izvora međunarodnog prava u vezi kriterija za određivanje državnosti, pa se konstatacija da “važi i danas” može smatrati tačnom.
Što se tiče Dodikovog predstavljanja kriterija državnosti, ono ne odgovara sasvim Konvenciji na koju se poziva. Konvencija navodi četiri, a ne tri kriterija; kriteriji nisu formulisani onako kako ih je predstavio Dodik, a sama konvencija nikada nije dopunjena dodatnim članovima, te je nejasno o koja “dodatna dva” kriterija je govorio. Prvi član konvencije glasi:
“Država kao lice u međunarodnom pravu trebalo bi da posjeduje sljedeće karakteristike: (a) stalno stanovništvo; (b) definisanu teritoriju; (c) vladu; i (d) sposobnost da stupa u odnose sa drugim državama.”
Dakle, u konvenciji nema govora o pitanju “nametnute i nenametnute” Vlade, podršci naroda, ili efikasnosti Vlade. Sa druge strane, postoji četvrti kriterij – sposobnost stupanja u odnose sa drugim državama – koji Dodik nije spomenuo, te je ova tvrdnja poluistinita.
Što se tiče Dodikove tvrdnje da Republika Srpska ispunjava kriterije da se proglasi državom, ona je višestruko problematična.
Pored samih kriterija državnosti, konvencija sadrži i Član 2. koji izuzima administrativne jedinice unutar postojećih država iz navedenih kriterija, eksplicitno propisujući da se države koje se sastoje od manjih jedinica tretiraju kao jedno pravno lice. U Članu 4. dodatno se pojašnjava da pravo države zavisi od njenog postojanja kao pravnog lica u međunarodnom pravu. S obzirom da je Republika Srpska administrativna jedinica u okviru Bosne i Hercegovine, na nju se ne mogu primjeniti kriteriji koji se, prema samoj konvenciji, mogu odnositi samo na BiH kao pravno lice u međunarodnom pravu.
“Član 2.
Savezna država predstavlja jedinstveno pravno lice u očima međunarodnog prava.
Član 4.
Države su pravno jednake, uživaju ista prava i imaju jednak kapacitet za njihovu primejnu. Pravo svake od njih ne zavisi od moći da osigura njegovu primjenu, nego od proste činjenice njenog postojanja kao lica prema međunarodnom pravu.”
Konačno, Dodikova tvrdnja da Republika Srpska još od 1991. ispunjava sve kriterije državnosti koje je postavila Konvencija iz Montevidea, potpuno je netačna – s obzirom da Republika Srpska sa današnjim nazivom, teritorijom i institucijama tada nije ni postojala. Dodik se u toj tvrdnji posebno pozvao na “podršku naroda institucijama RS”, koja, kako smo vidjeli, nigdje u Konvenciji nije navedena kao kriterij za prepoznavanje države kao pravnog lica.
(istinomjer.ba)