Od 146 načelnika i gradonačelnika koji su nakon Lokalnih izbora 2020. godine osvojili četverogodišnje mandate u svojim lokalnim zajednicama, njih 30 nalazi se na listama za sve nivoe zakonodavne vlasti na Opštim izborima 2022. godine.
Tako, kada se radi o listama za Predstavnički dom Parlamentarne skupštine Bosne i Hercegovine (PD PSBiH), na njima su, i to kao nosioci lista u svojim izbornim jedinicama, gradonačelnik Tuzle Jasmin Imamović (SDP BiH), gradonačelnik Srebrenika Nihad Omerović (Narod i Pravda) te načelnik Općine Lukavac Edin Delić (SDBiH). Pored njih, na listama za najveće zakonodavno tijelo u Bosni i Hercegovini nalaze se i prvi čovjek Općine Jablanica Damir Šabanović, kao i načelnik Opštine Berkovići Nenad Abramović (SDS), koji su treći na listama u svojim izbornim jedinicama.
Na entitetskom nivou, za glasove za Predstavnički dom Parlamenta Federacije Bosne i Hercegovine (PD PFBiH), odnosno Narodnu skupštinu Republike Srpske (NSRS), broj načelnika i gradonačelnika koji učestvuje na Opštim izborima 2022. godine puno je veći, što posebno vrijedi za Republiku Srpsku.
U tom entitetu kandidovalo se njih 14, od kojih su njih sedam prvi na listama.
To su gradonačelnik Banje Luke Draško Stanivuković (PDP), gradonačelnik Bijeljine Ljubiša Petrović (SDS), zatim Istočnog Sarajeva Ljubiša Ćosić (SNSD), gradonačelnik Zvornika Zoran Stevanović, Marinko Božović, načelnik Opštine Istočna Ilidža, te načelnici opština Kostajnica i Laktaši Nikola Janjetović (SNSD), odnosno Miroslav Bojić (SNSD).
Nešto niže na listama za NSRS, pored nabrojanih, nalaze se i načelnici opština Milići, Novi Grad, Prnjavor, Šamac, Šipovo, Vukosavlje i Bileća, a to su Marko Savić (SNSD), Miroslav Drljača (SNSD), Darko Tomaš (SNSD), Đorđe Miličević (SDS), Milan Kovač (SNSD), Borislav Rakić (SNSD) i Veselin Vujović (SDS).
U Federaciji BiH, s načelničkih mjesta na kojima su trenutno, glasove birača/ica za zakonodavni nivo u tom entitetu, i to kao prvi na listi, tražiće Edin Smajić (SDA), koji je prvi čovjek lokalne zajednice Vogošća, zatim Dušica Runić (SNSD), koja će u tu utrku ići s mjesta načelnice Drvara, također kao nositeljica liste, te Đemal Memagić (SDA), načelnik Općine Olovo, koji je na broju 3 svoje izborne liste za PD PFBiH.
Međutim, to nije sve, jer se i na kantonalnom nivou osam aktuelnih načelnika i gradonačelnika kandidovalo za pripadajuće im kantonalne skupštine.
Od tog broja, liste svojih političkih subjekata nosi njih pet, i to gradonačelnik Bihaća Šuhret Fazlić (Pomak), gradonačelnica Sarajeva Benjamina Karić i načelnik Općine Maglaj Mirsad Mahmutagić, oboje iz SDP-a BiH, zatim predsjednik SBiH i načelnik Općine Novi Grad Sarajevo Semir Efendić te gradonačelnik Zenice Fuad Kasumović (Bosanskohercegovačka inicijativa).
Pored navedenih, na kantonalnim listama nalaze se i načelnik Općine Čelić Admir Hrustanović (SBiH), načelnik lokalne zajednice Dobretići Ivo Čakarić (HDZ BiH) te Fikret Abdić (Laburistička stranka BiH), koji je 2018. godine osvojio mandat za načelnika Općine Velika Kladuša.
Izborni zakon BiH ne zabranjuje praksu da se aktuelni načelnici i gradonačelnici na pola svog mandata na lokalnom nivou kandiduju i na Opštim izborima za neku od zakonodavnih funkcija. Ono što nalaže u svom članu 1.8. jeste da “jedno lice može obavljati najviše jednu neposredno izabranu javnu dužnost ili najviše jednu neposredno i jednu posredno izabranu dužnost, osim ako ovim zakonom nije drugačije regulisano” te da je nespojivo istovremeno vršenje ovih funkcija s vršenjem funkcija u izvršnim organima vlasti, osim u periodu dok se ne konstituišu izvršni organi vlasti izabrani na redovnim izborima u istom izbornom ciklusu.
Pod izvršnom funkcijom, u smislu ovog člana, podrazumijeva se Predsjedništvo Bosne i Hercegovine, Vijeće ministara Bosne i Hercegovine, predsjednik i potpredsjednici Federacije Bosne i Hercegovine, predsjednik i potpredsjednici Republike Srpske, Vlada Federacije Bosne i Hercegovine, uključujući premijera, Vlada Republike Srpske, uključujući predsjednika Vlade, Vlada Brčko Distrikta BiH, kantonalna vlada, gradonačelnik, zamjenik gradonačelnika, gradska vlada, načelnik općine, zamjenik načelnika općine, rukovodeći službenici koje je imenovao načelnik općine, te ostale izvršne funkcije utvrđene zakonom.
U tom kontekstu, ako osvoje mandat na Opštim izborima, u skladu s izbornom legislativom, dužni su, ukoliko se žele odreći novoosvojenog mandata, tj. ostati na mjestu prvih ljudi svojih lokalnih zajednica, to mogu učiniti izjavom koju u zakonski predviđenom roku predaju Centralnoj izbornoj komisiji (CIK).
Da je takvih slučajeva bilo i ranije, netom nakon Opštih izbora 2018. godine potvrdila je i glasnogovornica CIK-a Maksida Pirić.
Ali ranije smo imali slučajeve da nakon što potvrdimo rezultate izbora već sutradan dobijemo izjave o odricanju osvojenog mandata, pa tada CIK dodjeljuje mandat sljedećem s liste u skladu sa Izbornim zakonom.
Maksida Pirić, 16.10.2018.
Podsjećamo, nakon što su se kandidovali na Opštim izborima 2018. godine, mandate su na njima osvojili tada aktuelni načelnici Šuhret Fazlić (Bihać), Zlatko Hujić (Bosanski Petrovac), Ibrahim Hadžibajrić (Stari Grad Sarajevo), Semir Efendić (Novi Grad Sarajevo) i Zikrija Duraković (Bužim) te gradonačelnici Zenice i Goražda Fuad Kasumović i Muhamed Ramović.
Međutim, svi su, osim Zlatka Hujića, nakon izbora svoje mandate osvojene u zakonodavnim tijelima prepustili sljedećima s lista svojih političkih subjekata te nastavili obnašati funkcije čelnih ljudi svojih lokalnih zajednica.
Još tokom kampanje koju su vodili kao kandidati za zakonodavna tijela, jedan broj njih javno je isticao da, ukoliko ih osvoje, neće prihvatiti mandate na Opštim izborima 2018. godine te da će ostati na svojim trenutnim pozicijama.
“Mene to ne zanima, prepustit ću mjesto slijedećem sa liste”, još je tokom svoje kampanje za delegata u PD PSBiH na Opštim izborima 2018. godine izjavio gradonačelnik Zenice Fuad Kasumović.
Ja ostajem nezavisni gradonačelnik jer sam prije dvije godine obećao građanima kada sam im se ponudio da taj bedem razvalim i da ću biti četiri godine.
Fuad Kasumović, 14.10.2018.
Istu je odluku sada već bivši gradonačelnik Goražda Muhamed Ramović, kako je tada rekao, donio na osnovu ankete koju je proveo među građanima/kama toga grada.
Ako oni budu više za to da ostanem gradonačelnik, ja ću to uraditi, ako ipak bude više onih koji me žele vidjeti u Skupštini BPK, onda ću ih poslušati.
Muhamed Ramović, 16.10.2018.
Tadašnji načelnik Bosanskog Petrovca Zlatko Hujić svoju odluku da se odrekne mandata načelnika te preuzme mandat delegata u Skupštini Unsko-sanskog kantona, koji je osvojio na Opštim izborima 2018. godine, pravdao je “problemima u funkcionisanju Općinskog vijeća Bosanskog Petrovca”, kao i nedostatkom jasne većine”.
Ovo pitanje, pored ostalih, tretirano je i u Zborniku radova pod nazivom “Reforma izbornog zakonodavstva Bosne i Hercegovine”, kojeg je 2021. godine izdala Akademija nauka i umjetnosti Bosne i Hercegovine. Na njega se osvrnuo docent Fakulteta za upravu Univerziteta u Sarajevu Adis Arapović, koji je i kandidat za Predstavnički dom Parlamenta FBiH na Opštim izborima 2022. godine.
Arapović je podvukao da bi, osim drugih sistemskih elemenata zaštite integriteta izbornog procesa, i sprečavanje tzv. lažnih kandidatura u situacijama kada nosioci političkih funkcija, primarno (grado)načelnici, bivaju nosioci listi na Opštim izborima, ali i obratno, kada nosioci izvršnih funkcija ili parlamentarnih mandata učestvuju u kandidaturama na lokalnim izborima, nakon što privuku potrebni broj glasova za osvajanje jednog ili više mandata vlastitom listom, odustali od mandata i prepustili ga sljedećem kandidatu koji može imati drastično lošiji rezultat, bilo bi potrebno tretirati kroz novi paket reformi Izbornog zakona BiH.
Potrebno je preispitati ovu praksu, kao i praksu neograničenog broja mandata načelnika, jer su to rijetke političke funkcije s neposrednim izborom u izvršnoj vlasti na kojima nema ograničenja broja uzastopnih mandata, za razliku od npr. članova Predsjedništva BiH ili bilo koje druge rukovodeće funkcije u javnom sektoru.
Adis Arapović, Zbornik radova
I ovoga puta, nakon odluka nemalog broja aktuelnih načelnika i gradonačelnika da se kandiduju na Opštim izborima, ista pitanja i dalje stoje i traže odgovore: zašto se čelni ljudi lokalnih zajednica kandiduju na opštim izborima; zašto su se, ako to rade, kandidovali na okalnim; znaju li ili mogu li uopšte građani/ke biti sigurni zbog čega su oni na listama i za šta, ili zašto, im daju glasove u oba slučaja?
Na kraju, imaju li se građani/ke, odnosno birači/ce, pravo osjećati prevarenim kada neko ko je obećao da će voditi lokalnu zajednicu četiri godine napusti taj mandat jer je u međuvremenu osvojio drugi na Opštim izborima ili, obratno, kada se načelnik/gradonačelnik kandiduje na Opštim izborima, te nakon što dobije podršku, dobijeno povjerenje građana/ki “prepusti” sljedećem na listi?
Napomena: U prvobitno objavljenom tekstu greškom je navedeno da je Marinko Božović načelnik Opštine Istočni Drvar, umjesto Opštine Istočna Ilidža.
(Istinomjer.ba)