Jedno od pitanja u vezi sa referendumom u RS, od početka potisnuto u drugi plan s obzirom na cijelu situaciju koja ga prati, jeste i pitanje njegovog finansiranja u entitetu koji odavno tone u sve veće dugove. „Jeftini“ referendum bio je posebno skup kada se posmatra sa lokalnog nivoa – mnogi načelnici i gradonačelnici mogli bi se pohvaliti mnogo boljim rezultatima u proteklom mandatu, da su na raspolaganju imali novac koji je potrošen na referendum.
Upitan za troškove provođenja referenduma o 9. januaru kao Danu Republike Srpske, Predsjednik Narodne skupštine RS, Nedeljko Čubrilović, izjavio je da su troškovi najavljenog već procijenjeni kada je donijeta odluka o njegovom održavanju. Mediji su tada prenijeli da su troškovi procijenjeni na tri miliona maraka, premda niko nije citirao Čubrilovića kao izvor te informacije.
Četiri dana kasnije, oglasio se Siniša Karan, predsjednik Komisije za provođenje referenduma, kako bi uvjerio javnost da će referendum biti ne samo duplo jeftiniji od iznosa koji je naveden u medijima, nego i “najjeftiniji referendum na ovim prostorima”:
Lično mislim da je ovo okvir koji neće biti prevaziđen, može biti možda samo manje, i ovog časa je to 1.425.300 KM. Ovo će biti najjeftiniji proces ove vrste na ovim prostorima.
Siniša Karan, 16.08.2016.
Republika Srpska je početkom septembra na banjalučkoj berzi ponudila obveznice i trezorske zapise u vrijednosti od 55 miliona KM. U novo zaduživanje ušlo se kako bi se isplatile budžetske obaveze, za koje entitet odavno nema novca. Milion, pa i tri miliona maraka, možda djeluju beznačajno u poređenju sa 55 miliona, kao što i samo zaduživanje od 55 miliona djeluje kao kap u moru postojećeg duga Republike Srpske, koji je još u prošloj godini prešao 5 milijardi maraka.
Stanje ukupnog duga Republike Srpske
Za većinu lokalnih zajednica, međutim, iznos od 1,5 ili 3 miliona maraka predstavlja značajan novac koji bi bio dragocjen u rješavanju problema sa kojima se suočavaju građani/ke opština i gradova. Prateći ispunjenost predizbornih obećanja sa prošlih lokalnih izbora u 12 bh. opština i gradova, Istinomjer je identifikovao veliki broj obećanja u opštinama u RS, koja u proteklom mandatu nisu ispunjena zbog nedostatka finansijskih sredstava.
Pogledajmo šta se sve, od obećanog, moglo uraditi da je entitetska vlada odlučila da ista ta sredstva uloži u lokalne zajednice, umjesto u provođenje referenduma koji je državu doveo u stanje najgorih tenzija od rata naovamo. Pri tome ćemo preskočiti opštine i gradove u kojima na vlasti nisu predstavnici vladajuće koalicije – koje, kako je poznato, uvijek imaju slabije šanse za dobijanje sredstava sa entitetskog nivoa – te se osvrnuti samo na one na čije su čelo 2012. godine izabrani članovi SNSD-a i DNS-a.
Kao najveći grad u Republici Srpskoj, Banja Luka se suočava sa daleko manje problema od mnogih malih lokalnih zajednica, u kojima je nezaposlenost daleko viša, a sadržaji koje mogu ponuditi svojim građanima/kama znatno ograničeniji. Ipak, aktuelni gradonačelnik ovog grada nije uspio ostvariti ni trećinu od 59 obećanja koja je dao pred izbore 2012. godine. Slobodan Gavranović (SNSD) tada je svojim sugrađanima i sugrađankama obećao 11 novih vrtića i 5 novih škola, 10 novih ambulanti, rekonstrukciju Banskog dvora, novi gradski trg i trgove u mjesnim zajednicama, mrežu pješačkih i biciklističkih staza i mnoge druge projekte, od kojih većina nije ni započeta. Za jedno od rijetkih obećanja koja su ispunjena (sa tri godine zakašnjenja) – adaptaciju prostora bivšeg restorana u naselju Starčevica u vrtić za oko 50 djece – bilo je potrebno pronaći finansijska sredstva u iznosu od oko 400.000 KM. Za novac izdvojen za “najjeftiniji” referendum, ove jeseni skoro 400 djece moglo se, dakle, upisati u nove vrtiće. U gradu je trenutno preko 1.500 djece za koju u banjalučkim vrtićima nema mjesta.
Ni dugogodišnji gradonačelnik Prijedora, Marko Pavić (DNS), nije se mnogo bolje pokazao u posljednjem mandatu za koji se kandidovao. Za prethodne četiri godine, uspio je u potpunosti ispuniti tek 2 od 24 data obećanja. Među obećanjima koja je ispunio tek djelimično, našla se, takođe, izgradnja novih ambulanti porodične medicine, te izgradnja velike sportske dvorane u naselju Urije, nadvožnjaka na Pećanima, kao i regulacija vodotoka pritoka rijeke Sane. Gradnja nadvožnjaka na Pećanima finansira se iz gradskog i entitetskog budžeta i do sada je dva puta prekidana zbog nedostatka sredstava. Za izgradnju nadvožnjaka, Vlada RS je u prošloj godini isplatila 520.000, od obećanih 2.700.000 KM. Prijedor već godinama “moljaka” Vladu RS i za sredstva za dvoranu u Urijama, čija je izgradnja započela u januaru 2013. godine i još nije završena. Radovi na regulaciji Miloševice i Gomjenice susretali su se sa sličnim problemima.
Dva gradonačelnika imala su i jedno “zajedničko” obećanje – završetak vodovodnog sistema “Crno Vrelo”, koji je trebao obezbijediti snabdjevanje vodom za 30.000 korisnika/ca na području Banja Luke i Prijedora. Projekat regionalnog vodovoda je već nekoliko godina u zastoju zbog nedostatka sredstava za završetak zajedničkog objekta, koja su trebala biti obezbijeđena iz entitetskog budžeta. Štaviše, upravo su u avgustu mjesecu, dok se zahuktavala priča o referendumu, predstavnici oba grada dali kontradiktorne izjave o nastavku projekta. Iz Prijedora je tada rečeno da su sredstva za nastavak projekta obezbijeđena, na šta je gradonačelnik Banja Luke odgovorio da Vlada RS jeste odobrila 2.000.000 KM u te svrhe, ali da sredstva “još nisu operativna”. Sličnih problema, evidentno, nije bilo u obezbjeđivanju skoro istog iznosa novca za referendum koji je, očito, bio prioritetniji od provođenja pitke vode do rubnih naselja gradova u 21. vijeku.
Načelnik opštine Istočno Novo Sarajevo, Ljubiša Ćosić (SNSD), u kojoj je takođe praćena ispunjenost predizbornih obećanja u mandatu koji je na izmaku, uspio je ispuniti četvrtinu datih obećanja. Među njima nije bila, recimo, izgradnja pozorišta, koja stoji u mjestu još od 2007. godine. Procijenjeno je da je za nastavak radova i njihov konačni završetak potrebno 2.000.000 KM koje opština, po svoj prilici, nema. Godinama se „vuku“ i radovi na proširenju saobraćajnice na lokalitetu Petina zemlja, koje trenutno opština u cjelini finansira iz sopstvenog, prilično ograničenog, budžeta.
Slični se primjeri mogu naći i u mnogim drugim opštinama i gradovima. Štaviše, osim stotina projekata iz oblasti sporta, kulture, infrastrukture, obrazovanja, zdravstva, ekonomije, koji i dalje postoje samo na papiru, čak je i finansiranje samih lokalnih izbora prezahtjevno za neke lokalne zajednice. Naime, prema podacima CIK-a, čak 22 opštine u BiH – od čega 12 u Republici Srpskoj – nemaju dovoljno sredstava da organizuju lokalne izbore, te će njihovo provođenje biti finansijska obaveza viših nivoa vlasti.
U svjetlu ovih činjenica, posebno cinično je djelovala najava SNSD-a da će kampanji za referendum „ustupiti medijski prostor“ predviđen za stranačku predizbornu kampanju, s obzirom da je SNSD predizbornu kampanju i vodio upravo na priči o referendumu – pri čemu je sredstva za istu obezbijedio iz poreza građana i građanki. U iznosu od milion, dva, ili tri, koja nikada neće morati da prikaže kao finansiranje predizborne kampanje.
(istinomjer.ba)