Suprotno Ustavu SFRJ iz 1974. godine, koji je prepoznao pravo socijalističkih republika na otcjepljenje, važeći Ustav Bosne i Hercegovine ne prepoznaje tu mogućnost kada je riječ o entitetima.
Tokom gostovanja u Klix Studiju 13. marta 2024. godine, ministar sigurnosti Bosne i Hercegovine Nenad Nešić ustvrdio je da je “uvjeren da se mirna disolucija u Bosni i Hercegovini može provesti”, pozivajući se pri tome na raspad bivše SFRJ.
Ja sam uvjeren da se mirna disolucija može provesti. (…) Kad smo podijelili bivšu Jugoslaviju, što ne bi BiH?
Nenad Nešić, 13.3.2024.
Suprotno tvrdnji ministra Nešića, scenarij eventualne disolucije Bosne i Hercegovine ne može se komparirati s disolucijom SFRJ, prvenstveno zbog razlike u ustavima bivše SFRJ i Bosne i Hercegovine.
U uvodnom dijelu Ustava SFRJ iz 1974. godine navodi se da narodi Jugoslavije, “polazeći od prava svakog naroda na samoopredjeljenje, uključujući i pravo na otcepljenje, na osnovu svoje slobodno izražene volje u zajedničkoj borbi svih naroda i narodnosti u narodnooslobodilačkom ratu i socijalističkoj revoluciji, a u skladu sa svojim istorijskim težnjama (…) ujedinili su se u saveznu republiku slobodnih i ravnopravnih naroda i narodnosti i stvorili socijalističku federativnu zajednicu radnih ljudi — Socijalističku Federativnu Republiku Jugoslaviju”.
Ustav SFRJ iz 1974. godine prepoznao je Bosnu i Hercegovinu kao jednu od socijalističkih republika. Istim ustavom određeno je da je svaka socijalistička republika država. S tim u vezi, u skladu s Ustavom SRBiH i Zakonom o referendumu SRBiH, Vijeće Skupštine BiH je na zajedničkoj sjednici donijelo Odluku o raspisivanju republičkog referenduma o utvrđivanju statusa Republike BiH.
Bosna i Hercegovina je nezavisnost od Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije proglasila 1. marta 1992. godine, nakon održanog referenduma. Zemlje članice tadašnje Evropske zajednice su 6. aprila 1992. godine priznale Bosnu i Hercegovinu kao nezavisnu i suverenu državu, a dan kasnije to su učinile i Sjedinjene Američke Države, dok je BiH 22. maja 1992. godine postala članica Ujedinjenih naroda.
Potpisivanjem Dejtonskog mirovnog sporazuma u novembru 1995. godine potvrđeni su kontinuitet postojanja, suverenitet, teritorijalni integritet i nezavisnost Bosne i Hercegovine kao države.
Za razliku od Ustava SFRJ, koji je socijalističkim republikama dozvoljavao pravo na otcjepljenje i koji je Bosnu i Hercegovinu definisao kao državu, sličnu formulaciju nije moguće pronaći u važećem Ustavu Bosne i Hercegovine kada je riječ o entitetima. Pored toga, ni entitetski ustavi (1, 2) ne prepoznaju mogućnost za proglašenjem nezavisnosti entiteta.
Vrijedi podsjetiti da, i pored činjenice da su bivše zemlje SFRJ svoju nezavisnost proglasile u skladu s tada važećim najvišim pravnim propisima, do “mirne” disolucije ipak nije došlo. Nakon što je Bosna i Hercegovina proglasila nezavisnost u martu 1992. godine, započeo je rat koji je trajao do kraja 1995. godine, a koji je rezultirao brojnim zločinima na teritoriji BiH i genocidom nad Bošnjacima u Srebrenici.
Shodno činjenici da disolucija Bosne i Hercegovine nije moguća u skladu s važećim Ustavom BiH, kao i da je Ustav SFRJ prepoznao pravo socijalističkih republika na samoopredjeljenje, što nije i slučaj s Ustavom BiH kada je riječ o entitetima, Istinomjer tvrdnju ministra sigurnosti BiH Nenada Nešića da se “mirna disolucija može provesti” ocjenjuje neutemeljenom.
(Istinomjer.ba)