Politički subjekti i akteri/ke su tokom predizborne kampanje za Opšte izbore 2022. godine na društvenim mrežama Facebook i Instagram potrošili oko 438 hiljada KM na promovisanje svojih statusa, slika, fotogalerija, videoobraćanja i reklamnih spotova. Po broju registrovanih promocija prednjači SDP, ispred SDA i SNSD-a. Kada je riječ o potrošnji za promociju objava, niko nije ni blizu SNSD-u. PDP je na drugom mjestu, zatim slijede Ujedinjena Srpska i SDP.
U martu 2022. godine Meta (Facebook) je proširila transparentnost kada je riječ o političkim oglasima i na područje Balkana, što je uključilo i Bosnu i Hercegovinu. Od tada, omogućen je uvid u sve plaćene Facebook objave (oglase) koje su označene kao političke ili društveno angažovane. To u praksi znači da znamo koliko je novca jedna Facebook stranica potrošila na promociju svojih objava. Ove godine, tako, prvi put imamo uvid u to koliko novca političke stranke te kandidati i kandidatkinje troše na vlastitu promociju.
Tokom predizborne kampanje u BiH na političko oglašavanje putem 475 Facebook i Instagram profila stranaka i pojedinaca/ki s kandidatskih lista na nivou Bosne i Hercegovine potrošeno je oko 438.875 KM za promociju 5.064 objave/oglasa.
Zašto kažemo “oko”, a ne tačan broj?
Meta, odnosno Facebook, u svojim izvještajima prikazuje podatke o svim stranicama koje su plaćale promociju svojih Facebook objava. Međutim, tačan iznos potrošenog novca prikazuje se samo za one oglašivače koji su u posmatranom periodu potrošili više od 100 KM za promovisanje svojih Facebook objava.
Treba pojasniti i da je, zbog specifičnog načina na koji Meta čini ove podatke dostupnim, ograničen obim setova podataka koji se mogu preuzeti na one za jedan dan, za posljednjih sedam dana, za posljednjih trideset dana i od početka bilježenja podataka za naše podneblje. Za ovu analizu koristili smo četiri sedmična izvještaja i kumulativni izvještaj za 30 dana.
Tokom čitave kampanje na svoje oglašavanje više su trošili politički subjekti iz Republike Srpske (RS). U prvoj sedmici oglašavanja bila je vidljiva značajna diskrepancija između potrošnje političkih aktera/ki iz RS i Federacije BiH. Kako je kampanja odmicala, rasla je potrošnja i u FBiH. Ipak, kada se podvuče linija, tokom kampanje potrošnja je bila veća u RS i činila je 58% ukupnog potrošenog iznosa.
Potrošnja po strankama
Da se u RS trošilo više, jasno je i po ukupnoj potrošnji po strankama.
Prikazani podaci su ukupna potrošnja grupisana po strankama. To znači da kada prikažemo podatke za SDP, u tome je sadržan zbir potrošnje zvanične stranice ove stranke i svih ostalih pojedinačnih stranica, kao i ličnih profila kandidata i kandidatkinja SDP-a, s kojih je vršena politička promocija.
Poredak najvećih potrošača u BiH tokom četiri sedmice nije se previše mijenjao. SNSD je na vrhu s potrošenih 79,5 hiljada KM, zatim slijedi PDP s približno 50 hiljada KM, a u rasponu potrošnje između 30 i 40 hiljada smjestile su se Ujedinjena Srpska, SDP, DNS i Naša stranka.
Sve prikazane stranke, osim DNS-a, povećavale su potrošnju kako se kampanja bližila kraju. Najviše je potrošeno u četvrtoj sedmici, kada je potrošnja povećana za nešto manje od 100% u odnosu na treću sedmicu.
Potrošnja po pojedinačnim stranicama
SDA je stranka s najviše pojedinačnih profilnih stranica koje su plaćale oglase tokom kampanje. Ipak, nisu ni izbliza najveći potrošači, jer je od 60 stranica koje su promovisale svoj sadržaj, njih 23 potrošilo manje od 100 KM na promociju. Najviše je potrošio Sedad Dedić, kandidat SDA za Parlament FBiH, i to 2.203 KM, što ga stavlja na 42. mjesto po individualnoj potrošnji.
Od ukupno 55 SDP-ovih profila koja su se oglašavala, njih 17 potrošilo je manje od 100 KM, dok je najviše novca utrošeno s profila kandidata za Skupštinu Kantona Sarajevo Irfana Čengića, i to 5.568 KM. SNSD je treći po brojnosti profila s kojih su plasirani oglasi i kao što već znamo, najveći po potrošnji.
Broj pojedinačnih Facebook stranica koje su se oglašavale
Kada je u pitanju potrošnja pojedinačnih stranica, zvanična Facebook stranica SNSD-a je na prvom mjestu, s najviše potrošenog novca, dok je, daleko iza, na drugom mjestu stranica Nenada Nešića. U prvih deset stranica po potrošnji iz FBIH našle su se tri stranke: Naša stranka Hrvatska republikanska stranka i Narodni evropski savez (NES).
Ako se gleda potrošnja stranaka baziranih u Federaciji BiH, pored već navedenih zvaničnih stranica političkih subjekata, najveća potrošnja bilježi se kod SDP-a i stranaka s hrvatskim predznakom. 
Kada u prvih deset stranaka ostavimo samo one bazirane u RS, na listu se penje Jelena Trivić, Gradski odbor SNSD-a Banjaluka i “Život stranka”.
Možemo li mjeriti uspješnost plaćenih kampanja?
Zahvaljujući analitičkom alatu CrowdTangle provjerili smo popularnost stranaka i njihovih objava na Facebooku tokom kampanje.
Iako su u oglase SNSD-a na Facebooku uložena značajna sredstva, te su se objave SNSD-a pojavljivale na stotinama hiljada ekrana, kada su u pitanju interakcije na objave, ova stranka nije bila u vrhu.
Interakcije na Facebooku predstavljaju zbir komentara, dijeljenja i svih oblika lajkova.
Najpopularniju objavu, po broju interakcija, imala je zvanična Facebook stranica stranke SDA, koja nije imala plaćenih objava tokom kampanje. Desetominutni govor Emira Hadžihafizbegovića na predizbornom skupu u Mostaru prikupio je 23,5 hiljada interakcija, zbog čega je na prvom mjestu po tom indikatoru, ali i po broju dijeljenja, jer je podijeljen 2.204 puta, te po broju pregleda, kojih je bilo više od 800 hiljada.
Druga najpopularnija objava stigla je sa stranice Željka Komšića i riječ je o videu čija je promocija plaćena i koji je zabilježio nešto više od 20 hiljada interakcija, 450 hiljada pregleda i drugi najveći broj dijeljenja – 1.093.
Na trećem mjestu je opet SDA i govor Sebije Izetbegović, kandidatkinje za Skupštinu Kantona Sarajevo, s 14,4 hiljade interakcija, a njen video zabilježio je više od 470 hiljada pregleda. Nije plaćena promocija ni ovog SDA videa.
SNSD se našao dosta niže od SDA, Željka Komšića, Draška Stanivukovića i Jelene Trivić kada je riječ o popularnosti objava. Prema CrowdTangleu, najpopularnije Facebook objave SNSD-a tokom kampanje bile su spotovi koji prikazuju Milorada Dodika s ruskim predsjednikom Vladimirom Putinom i predsjednikom Srbije Aleksandrom Vučićem, te spot posvećen prijateljstvu Republike Srpske i Rusije koji je produciran nakon Dodikovog odlaska u Moskvu. Na promociju ta dva videoklipa potrošeno je više od 6.000 dolara, odnosno oko 12.000 KM. Zajedno, ova dva klipa imala su oko 10.000 interakcija i oko 500.000 pregleda.
Kada se u obzir uzme ukupni broj interakcija na svim objavama tokom kampanje, Jelena Trivić se penje na vrh te liste, nakon čega slijedi stranica SNSD-a, te stranica Bakira Izetbegovića, koji se također nije oglašavao na Facebooku tokom kampanje.
Od 18 posmatranih političkih subjekata na čijim je Facebook stranicama zabilježena najveća aktivnost, najučestalije su objavljivane fotografije i fotogalerije te videozapisi.
Stranica SNSD-a prednjačila je po broju ukupnih objava tokom kampanje. Za 28 dana SNSD je putem svoje stranice imao 434 objave, odnosno 15,5 objava dnevno.
Šta možemo zaključiti?
SNSD je uložio mnogo novca, imali su najviše objava tokom kampanje i trenutno su najjača stranka u RS. Prema preliminarnim rezultatima, ostvarili su bolji izborni rezultat nego 2018. godine.
S druge strane, SDA nije uložila mnogo novca u svoje objave. Iako je stranka izgubila borbu za mjesto člana Predsjedništva BiH iz reda bošnjačkog naroda, prema preliminarnim rezultatima, na državnom i federalnom nivou SDA je ostvarila uspjeh približan onom 2018. godine.
Imamo i treću stranu. “Život stranka” je na svoju promociju potrošila više od 8.000 KM i našla se u top 10 potrošača na političko oglašavanje u RS. Ipak, ova stranka je, prema preliminarnim rezultatima, ukupno osvojila 812 glasova za Narodnu skupštinu RS, odnosno 0,14% ukupnih glasova.
Iz svega navedenog možemo zaključiti da je nejasno koliko, ako uopšte, promovisanje Facebook objava utječe na odluku birača/ica. Prema ovome, količina potrošenog novca nije bila presudna da poruke dođu do birača/ica. U jednoj od narednih analiza pozabavit ćemo se porukama i retorikom koje su prenošene putem najpopularnijih predizbornih Facebooka objava u BiH.
(Istinomjer.ba)