“Najveći finansijski efekat Republika Srpska očekuje od privatizacije Telekoma Srpske i preduzeća iz oblasti naftne industrije. Dobijena sredstva omogućila bi konačno razvojne i podsticajne mjere i politike od strane republičkih vlasti u raznim oblastima, od reformi socijalnog sektora, infrastrukturnih radova, do podsticaja i kredita.”
Razlog:
Prema do sada dostupnim informacijama, netransparentna privatizacija Rafinerije nafte u Bosanskom Brodu imala je negativan finansijski efekat za RS, dok je uaganje sredstava ostvarenih privatizacijom Telekoma RS više nego problematično.
Objašnjenje:
“Privatizacija preduzeća naftne industrije provedena je netransparentno, sklapanjem ugovora i aneksa na ugovore koji su bili nedostupni javnosti, iako je na štetnost i neodrživost ovakve prakse Vladu RS upozoravala ne samo domaća javnost, nego i predstavnici MMF-a i Svjetske banke. Nakon što je dio privatizacione dokumentacije konačno dat na uvid organizaciji Transparency International, ispostavilo da je šteta načinjena ovom privatizacijom ogromna, a posljedice dalekosežne i izrazito negativne. Prije sklapanja poslova, Vlada je donijela, a Narodna skupština usvojila, ad hoc zakon nazvan „Zakon o uslovima prodaje akcija preduzeća iz oblasti naftne industrije Republike Srpske“, kojim je, jednim potezom i bez ikakve legalne utemjeljenosti, proglašeno da za kupca Rafinerije u Brodu postojeći „Zakon o preuzimanju akcionarskih društava“ jednostavno – ne važi! Umjesto toga, usvojene su nove odredbe o uslovima prodaje, definisanim kao „uslovi koji omogućavaju postizanje ciljeva privatizacije“ i postizanje „efikasnije privatizacije“(?). Prema ovom zakonu, „efikasnija privatizacija“ je ona u kojoj Vlada preuzme na sebe otplatu svih dugova preduzeća koje se privatizuje, te reprogramira i otpisuje one koje ne može da otplati. Prema analizi Transparency International, Vlada RS je, kada se sabere otkup postojećih dugova Rafinerije, izmirenje sudskih obaveza preduzeća, nesiguran beskamatni povrat reprogramiranih poreza i doprinosa i ostali troškovi koje je na sebe preuzela, te potcijenjena vrijednost Rafinerije u potpuno netransparentnoj privatizaciji, na gubitku od 765 466 854, 69KM. Kada se tome dodaju krediti iznosu od 112.550.000 evra, koje je kupac, ruski Njeftegazinkor, uložio i koji će mu u vidu glavnice biti povraćeni, ukupan gubitak Vlade Rs iznosi 985.595.521,19 KM. Priliv sredstava od privatizacije, tj. iznos koji je uplaćen od strane inostranog kupca uključuje 215.942.995 KM na račun Vlade RS i kreditni iznos Rafineriji nafte od 220.128.666,50 KM, tj. ukupno 436.053.661,50 KM. Tako je cjelokupna Naftna industrija „prodata“ na način da je država oštećena za 549.541.860 KM, a „kupac“ je faktički dobio cijelu jednu industrijsku granu u privatno vlasništvo. Pored evidentnog finansijskog dobitka na štetu poreskih obveznika RS, Njeftegazinkor je u ovoj „kupovini“ dobio i niz prioritetnih tretmana poput oslobađanja od carina i dažbina, urađenih tehničkih studija, pravo eksploatacije eventualnih nalazišta nafte, pravo preče kupovine akcija JANAF-a i sl. Dalje, iako je po prvobitnom ugovoru kupac imao obavezu da izgradi regionalnu željezničku prugu na liniji Modriča-Bosanski Brod, ova obaveza nije ispunjena niti je izvjesno da će se to desiti u doglednom vremenu, a prekršeni su i rokovi za pokretanje proizvodnje, zbog čega je došlo i do štrajka upozorenja radnika Rafinerije 2008. godine. Od privatizacije naovamo, Rafinerija posluje loše i sa konstantnim gubitkom – prema izvještaju sa posljednje skupštine akcionara, gubici kompanije iznosili su 99.480.603 KM u 2009. godini, što, sa prethodnim nepokrivenim gubicima,daje ukupni gubitak od 186.919.996 KM.
Do danas, Vlada RS nije učinila javnim informacije o privatizaciji naftne industrije kojima bi opovrgla rezultate analize Transparency Internationala. Umjesto toga, Vlada je usvojila i objavila dokument pod naslovom „Lažno prikazivanje društvenih i ekonomskih prilika u RS – OHR-ovo kreiranje i održavanje nestabilnosti u BiH kroz djelovanje Rafija Gregorijana i drugih protiv RS“, kojim se na krajnje autoritaran i nedemokratski način optužuju ova i druge nevladine organizacije, međunarodne institucije i pojedini mediji, te novinari u BiH, za „urotu protiv Republike Srpske“ čime se direktno krši sloboda govora, medija i udruživanja, koje su zagarantovane zakonom. (Izvori: http://www.poslovni-informator.com/, PDF:http://www.ti-bih.org/, PDF:www.rafinerija.com, Izvor PDF:www.vladars.netf)
Više puta u javnosti ponavljana upozorenja da se novac od prodaje „Telekoma Srpske“ troši nenamjenski i netransparentno, potvrdio je i revizorski izvještaj kojim je utvrđeno da se Vlada RS služi novcem sa ESCROW računa (račun posebnih namjena, predviđen za razvojne projekte) nenamjenski, netransparentno i bez zakonom propisane saglasnosti Narodne skupštine, kako bi „krpila“ budžetske korisnike. Pored toga, ukupan iznos kredita koje je plasirala Investiciono-razvojna banka zaključno sa tekućom godinom je 533.969.814,28 KM (http://www.irbrs.net/PlasiraniKreditiLista.aspx?lang=cir), ili 42,4% ukupnog prihoda ostvarenog prodajom Telekoma (1,26 milijardi KM). Pored pitanja za šta je utrošen ostatak sredstava, postoji i ogroman problem rada same Investiciono-razvojne banke, koji prate brojne afere koje uključuju sukob interesa, sumnje za korupciju, čak i hapšenje jednog od brojnih direktora koji su se na čelu ove institucije izmijenjali tokom protekle četiri godine. Višemilionski povoljni krediti, čije odobrenje potpisuje lično premijer RS Milorad Dodik, ili, u njegovom odsustvu, ministar finansija, dodijeljivani su firmama i osobama sa kojima premijer ima direktne lične i porodične veze (uključujući i firmu u vlasništvu njegovog sina), te finansijske interese. Neke od kreditiranih firmi registrovane su kao off-shore kompanije, koje ne posluju u Republici Srpskoj, često sa nejasnom i/ili neutvrdivom vlasničkom strukturom, a među njima ima i kompanija koje su u trenutku dobijanja kredita već bile pod istragom zbog korupcije. Dokumentovano je i favorizovanje opština u kojima je SNSD na vlasti pri dodjeli povoljnih kredita, te uskraćivanje kredita opštinama u kojima vlast drži opozicija. Opravdano je, stoga, nepovjerenje u rad ove ustanove u pogledu svrsishodnosti i adekvatnih krajnjih korisnika plasiranih kredita. Dodatni problem predstavlja i činjenica da se iz Razvojnog programa veliki dio novca troši na održavanje osnovne infrastrukture, socijalna davanja, te izgradnju objekata poput sportskih dvorana što svakako nisu razvojni programi sposobni da proizvedu nove prihode. Infrastrukturna ulaganja takođe su upitna sa stanovišta razvoja, budući da se ukupna dužina magistralnih puteva u RS do 2009 povećala tek za 1km (http://www.rzs.rs.ba/Publikacije/Godisnjak/2009/Godisnjak2009_Yearbook2009.pdf), da su značajniji infrastrukturni radovi (tuneli, obilaznice i sl.) spori i malobrojni a da se najveći dio sredstava troši za asfaltiranje minornih lokalnih puteva koji nemaju veći privredni značaj. Konačno, basnoslovne cijene po kojima su plaćeni i najsitniji detalji u novoj zgradi Vlade RS, kao i istraga koja je protiv entitetskog premijera i njegovih saradnika pokrenuta povodom ove ne samo sumnjive, već i uvrjedljivo skupe avanture za prezaduženu državu u kojoj 20% ljudi živi ispod granice siromaštva (samo je na otvaranje ove zgrade potrošeno 320.000 KM i to bez procedure javnih nabavki (http://www.capital.ba/wp-content/uploads/2008/07/revizorski-izvjestaj-sekretarijat-vlade-rs.pdf, http://www.capital.ba/otvaranje-nove-zgrade-vlade-rs-kostalo-320-hiljada-km/)!), još jedan su pokazatelj toga kako se i na šta troše pare od najunosnije privatizacije u RS-u i BiH.
(izvori: http://www.cin.ba/Stories/P24_Assets/?cid=923,2,1,http://www.cin.ba/Stories/P25_Parties/?cid=961,2,1.http://www.cin.ba/Stories/P24_Assets/?cid=945,2,1,http://www.cin.ba/news/1/?cid=964,2,1,http://www.gsr-rs.org/izvjestaji/2009/RI042-09.pdf)
”