Za tri sedmice oglašavanja na društvenim mrežama Facebook i Instagram, politički subjekti i akteri/ke na Opštim izborima 2022. godine potrošili su više od 200 hiljada KM. Po broju objavljenih oglasa prednjači Stranka demokratske akcije (SDA), međutim, po potrošnji za promociju oglasa nije ni blizu Savezu nezavisnih socijaldemokrata (SNSD), Partiji demokratskog progresa (PDP) i Demokratskom narodnom savezu (DNS), strankama koje su skupa potrošile nešto više od 48% od ukupnog iznosa.
U martu 2022. godine Meta (Facebook) je proširila transparentnost kada je riječ o političkim oglasima i na područje Balkana, što je uključilo i Bosnu i Hercegovinu. Od tada, omogućen je uvid u sve plaćene Facebook objave (oglase) koje su označene kao političke ili društveno angažovane. To u praksi znači da znamo koliko je novca jedna Facebook stranica potrošila na promociju svojih objava. Ove godine, tako, prvi put imamo uvid u to koliko novca političke stranke i kandidati i kandidatkinje troše na vlastitu promociju.
Tokom prve tri sedmice kampanje na političko oglašavanje putem 407 Facebook i Instagram profila stranaka i pojedinaca/ki s kandidatskih lista na nivou Bosne i Hercegovine potrošeno je više od 201.715 KM za promociju 4.715 objava/oglasa.
Zašto znamo da je “više od”, a ne znamo koliko?
Meta, odnosno Facebook, u svojim izvještajima prikazuje podatke o svim stranicama koje su plaćale promociju svojih Facebook objava. Međutim, tačan iznos potrošenog novca prikazuje se samo za one oglašivače koji su u posmatranom periodu potrošili više od 100 KM za promovisanje svojih Facebook objava. Od 407 Facebook profila s kojih su plasirani oglasi, za 342 navodi se da su potrošila manje od tog iznosa. Zbog činjenice da ne znamo koliko iznosi ta manja potrošnja, svi podaci o utrošku sredstava koji slijede odnose se samo na one stranke koje su pri oglašavanju potrošile više od 100 KM.
Vrijedi objasniti da je zbog specifičnog načina na koji Meta čini ove podatke dostupnim ograničen obim setova podataka koji se mogu preuzeti na one za jedan dan, za posljednjih sedam dana, za posljednjih trideset dana i od početka bilježenja podataka za naše podneblje. Zbog toga koristimo podatke iz tri pojedinačna sedmična izvještaja od početka kampanje. To znači da kada izađe kumulativni izvještaj sa zbirom potrošnje za svih trideset dana kampanje, znat će se da li su ovi kandidati/kinje, koji su sedmično trošili manje od 100 KM, sveukupno potrošili više od toga tokom trajanja cijele kampanje.
Tokom prve sedmice oglašavanja bila je vidljiva značajna diskrepancija između potrošnje političkih aktera/ki iz Republike Srpske (RS) i Federacije BiH (FBiH). Kako je kampanja odmicala, rasla je potrošnja i u FBiH, ali je za tri sedmice i dalje duplo manja nego potrošnja u RS.
Oglašavanje stranaka i kandidata/kinja: Federacija BiH
Kada se svi Facebook profili grupišu prema strankama kojim pripadaju, u Federaciji BiH najviše su potrošili kandidati i kandidatkinje Socijaldemokratske partije BiH (SDP), i to 14.000 KM. Iza njih je Naša stranka s gotovo 12.000 KM, a treća je Hrvatska republikanska stranka (HRS) s potrošnjom nešto većom od 6.000 KM.
Kada je riječ o pojedinačnim Facebook stranicama, najviše je potrošila zvanična stranica Naše stranke – 7.770 KM, zatim zvanična stranica HRS-a – 5.768 KM, nakon koje slijede Irfan Čengić (SDP), SBB BiH, SDP BiH itd.
Od kandidata za članove Predsjedništva BiH iz FBiH oglašavali su se Denis Bećirović, Mirsad Hadžikadić i Željko Komšić. Borjana Krišto nema zvaničnu stranicu, a Bakir Izetbegović se nije oglašavao putem svoje.
Stranice lokalnih odbora SDA, zajedno s kandidatima i kandidatkinjama koji dolaze iz ove stranke, za tri sedmice imale su najviše pojedinačnih promovisanih objava/oglasa – 429. Ipak, od 43 profila koja pripadaju toj kategoriji, na samo 13 zabilježena je potrošnja veća od 100 KM, pa je ukupna zabilježena potrošnja iznosila 4.511 KM. Ostalih 30 profila promovisalo je ukupno 216 objava za koje je zabilježena potrošnja ispod 100 KM.
Oglašavanje stranaka i kandidata/kinja: RS
Kada se Facebook profili grupišu prema strankama kojim njihovi vlasnici i vlasnice pripadaju, ubjedljivo vodi SNSD, sa 43.068 KM, a slijede ga PDP sa 32.204 KM, DNS sa 22.080 KM i Ujedinjena Srpska sa 16.523 KM potrošenih na promociju.
SNSD je na vrhu potrošačke liste i kada je riječ o pojedinačnim Facebook stranicama. Tokom tri sedmice zvanična stranica stranke potrošila je nešto više od 29.000 KM. Za oglašavanje Nenada Nešića potrošeno je oko 20.000 KM, a zatim slijedi Draško Stanivuković s gotovo 16.000 KM.
Što se tiče kandidata/kinja za Predsjedništvo BiH iz Republike Srpske, putem svojih Facebook stranica oglašavali su se Nenad Nešić i Mirko Šarović, dok Željka Cvijanović nema zvaničnu Facebook stranicu. Njena kandidatura za članicu Predsjedništva BiH nije posebno isticana i oglašavana. To ne znači da Željke Cvijanović nije bilo u oglasima. U većini objava u kojim se pojavila bila je rame uz rame s Miloradom Dodikom.
Ovakva vrsta oglašavanja na društvenim mrežama zahtijeva da se jasno prikaže i ko je platio promovisanje objave. I dok su većinu oglasa platili sami vlasnici/e Facebook stranica, pojedini kandidati i kandidatkinje unajmili su profesionalne kompanije za vođenje kampanje na društvenim mrežama.
Tako za Milorada Dodika i pojedine kandidate/kinje Socijalističke partije Srpske (SPS) oglase plaća kompanija Grape d.o.o. iz Banjaluke. Riječ je o kompaniji koja u svojim referencama ima i Vladu RS. Wizard Media radila je za SDS i DNS, Digitalk je promovisao oglase pojedinih kandidata i kandidatkinja Platforme za progres, Naše stranke, Stranke za BiH i SNSD-a. Preko firme IT TECH d.o.o. plaćani su oglasi Facebook stranice SDA Živinice te oglasi pojedinih kandidata i kandidatkinja Demokratske fronte. HDZ Vitez je oglašavanje povjerio firmi Galop Digital d.o.o. iz Travnika, dok su stranački organi SDP-a iz Unsko-sanskog kantona povjerenje dali Cybervisionu.
Reklame kandidata i kandidatkinja, osim društvenih mreža, nalaze se posvuda u digitalnom okruženju. Oglašavanje putem društvenih mreža samo je mali dio digitalnog oglašavanja političkih aktera/ki putem interneta i jedini vid oglašavanja u koji imamo uvid.
(Istinomjer.ba)