Narodna skupština Republike Srpske usvojila je izmjene i dopune Zakona o budžetskom sistemu RS. Dok opozicija kritikuje izmjene optužujući prvenstveno SNSD da želi da smanji prihode Banjaluci i Bijeljini, iz SNSD-a pozivaju na solidarnost.
Narodna skupština Republike Srpske usvojila je 12. decembra 2024. godine po hitnom postupku Prijedlog izmjena i dopuna Zakona o budžetskom sistemu Republike Srpske. Izmjenom Zakona predviđeno je da se prihodi od indirektnih poreza gradovima koji imaju više od 100.000 stanovnika/ca umanjuju za 7% i preraspodjele lokalnim zajednicama ispod 50.000 stanovnika/ca.
S obzirom na to da su Banjaluka i Bijeljina jedini gradovi u RS koji imaju više od 100.000 stanovnika/ca, samo će ovi gradovi biti pogođeni ovom izmjenom.
Predstavnici vlasti obrazložili su da se ovim izmjenama pomaže nerazvijenim opštinama, a iz Banjaluke i Bijeljine kritikovali su ove izmjene.
O nerazvijenim i izrazito nerazvijenim lokalnim zajednicama
Gostujući u emisiji “Drugi ugao” na RTRS-u 9. decembra 2024. godine, gradonačelnik Istočnog Sarajeva Ljubiša Ćosić (SNSD) rekao je da je Savez gradova i opština RS podnio inicijativu da se drugačije preraspodijeli novac od indirektnih poreza te da to nije politička tema. Kazao je da je cilj ove inicijative ravnopravnost i solidarnost u raspodjeli novca, s obzirom na to da u RS trenutno postoji veliki broj nerazvijenih i izuzetno nerazvijenih opština.
Mi smo imali jednu jasnu situaciju da je Vlada na svojoj sjednici, nekada u novembru mjesecu, utvrdila stepen razvijenosti jedinica lokalne samouprave, utvrdila da ih imamo izrazito nerazvijenih i nerazvijenih 35 u Republici Srpskoj – 20 izrazito nerazvijenih i 15 nerazvijenih. To je rekordan broj prema kriterijumu Vlade.
Ljubiša Ćosić, 9.12.2024.
Vlada Republike Srpske od 2002. godine svake godine donosi odluke kojima se utvrđuje stepen razvijenosti jedinica lokalne samouprave RS u skladu s Kriterijima za ocjenu stepena razvijenosti. Kriterije čine: ostvareni ukupni prihodi privrednih subjekata, ostvareni budžetski prihodi, stopa nezaposlenosti, gustina naseljenosti, ukupan broj registrovanih vozila, broj učenika/ca koji/e pohađaju osnovnu školu, razlika između stope nataliteta i stope mortaliteta, broj poslovnih subjekata i vrijednost izvršenih radova prema vrsti građevinskih objekata i stambena izgradnja.
Vlada RS je u novembru 2024. godine donijela Odluku o razvijenosti jedinica lokalne samouprave u Republici Srpskoj za 2025. godinu prema kojoj je 15 opština dobilo status nerazvijene, a 20 izrazito nerazvijene opštine. Treba istaći da od 2018. godine istih 35 opština ima isti status.
Iako je Ćosić u svom izlaganju govorio o “rekordnom broju”, već 15 godina broj nerazvijenih i izrazito nerazvijenih opština premašuje 30, što je više od pola lokalnih zajednica u Republici Srpskoj.
Da li izmjena Zakona predviđa alokaciju sredstava u jako nerazvijene lokalne zajednice?
Bojan Kresojević (PDP), bivši menadžer Banjaluke, koji je izabran za odbornika u Skupštini Grada Banjaluke, rekao je da izmjene Zakona ne garantuju alokaciju sredstava u nerazvijene lokalne zajednice te da će pomoć dobiti i lokalne zajednice koje imaju status razvijenih ili srednje razvijenih.
Dakle, Zakon uopšte ne tretira da li je neka lokalna zajednica razvijena ili ne (…) To znači da će ovu pomoć od Banjaluke dobiti 58 lokalnih zajednica, među kojima su Laktaši kao grad jedna od najrazvijenijih lokalnih zajednica.
Bojan Kresojević, 9.12.2024.
Analizom usvojenih izmjena koju je objavila Javna rasprava vidljivo je da se ne spominje stepen razvijenosti lokalnih zajednica kojima će biti dodijeljen novac. Dakle, u praksi je moguće da novac dobiju Istočno Novo Sarajevo, Laktaši, Stanari i druge razvijene opštine, ali i gradovi, jer izmjene Zakona utvrđuju sljedeće kriterije za raspodjelu:
a) 65% ukupnog iznosa pripada opštinama i gradovima koji su ostvarili manje od 5 miliona KM prihoda od indirektnih poreza u prethodnoj godini i
b) 35% ukupnog iznosa pripada opštinama i gradovima koji su ostvarili više od 5 miliona KM prihoda od indirektnih poreza u prethodnoj godini.
Vlada RS bi u konačnici trebala donijeti pojedinačne odluke o raspodjeli sredstava za 2025, 2026. i 2027. godinu.
O ograničenom trajanju izmjena Zakona
Usvojeni zakon propisuje da će Vlada RS donijeti pojedinačne odluke o raspodjeli sredstava u 2025, 2026. i 2027. godini te ne reguliše kako će se primjenjivati poslije 2027. godine. Narodna skupština RS morat će donijeti nove izmjene, koje će regulisati raspodjelu nakon 2027. godine.
Gostujući u programu televizije BN, gradonačelnik Banjaluke Draško Stanivuković negodovao je zbog ovakvog ograničenja.
U kojoj državi se usvaja zakon da važi tri godine? Tri godine, kažu, tačno za vrijeme mandata novoizabranih gradonačelnika.
Draško Stanivuković, 13.12.2024.
U skladu s pravilima usvajanja zakona i podzakonskih akata, svaki se akt može ograničiti na određeni period. Međutim, u usvojenim izmjenama Zakona ne piše da će se primjenjivati samo tri godine.
Budžeti Banjaluke i Bijeljine u odnosu na druge gradove u RS
Stanivuković je tokom istog gostovanja rekao da nije pravedno da samo dva grada imaju smanjene prihode u cilju pomaganja lokalnim zajednicama. Prema njegovim riječima, svi gradovi su razvijeni na svoj način i svi bi trebali da se solidarišu. Priznao je da Banjaluka ima bolju poziciju zato što su republičke institucije u ovom gradu, ali prema njegovim riječima, pozicija Bijeljine slična je kao u drugim gradovima. Također je istakao da se budžet treba posmatrati i kroz prizmu broja stanovnika.
Dakle, zakon je neko skrpio preko noći. S druge strane, ako smo svi gradovi, a svaki grad je razvijen na svoj način, zašto ne svi gradovi?
Draško Stanivuković, 17.12.2024.
Ovu Stanivukovićevu tvrdnju odlučili smo analizirati i proširiti podacima za druge gradove u RS. U analizi su korištene procjene Republičkog zavoda za statistiku za 2023. godinu i usvojeni budžeti za 2024. godinu.
Istočno Sarajevo jedini je grad u RS koji se sastoji od šest opština. Svaka od ovih opština ima svoje budžete, a i sam grad ima svoj budžet, zbog čega se nije našao na ovoj listi. Istovremeno, izmjenama ovog zakona, Gradu Istočno Sarajevo omogućeno je da zadrži dio prihoda od poreza na dobit u omjeru 85:15 u korist budžeta Republike Srpske.
Grad s najvećim budžetom u RS je Banjaluka, zatim slijede Bijeljina, Prijedor i Doboj s budžetom većim od 64 miliona KM. Ostali gradovi imaju ispod 50 miliona KM.
Situacija izgleda drugačije kada se budžeti pogledaju u odnosu na broj stanovnika/ca. Trebinje, s 28.469 stanovnika/ca, ima najveći budžet po glavi stanovnika, i to 1.659 KM. Laktaši su na drugom mjestu – 1.208 KM. Oba ova grada imaju manje od 50.000 stanovnika/ca. Bijeljina je grad s najmanjim budžetom po glavi stanovnika.
Izmjena Zakona ne predviđa gornji prag prikupljenih prihoda, već samo kaže da 35% ukupnog iznosa pripada opštinama i gradovima koji su ostvarili više od pet miliona KM prihoda od indirektnih poreza u prethodnoj godini.
Draško Stanivuković je najavio da će podnijeti apelaciju Ustavnom sudu RS, jer su Banjaluka i Bijeljina stavljeni u nepovoljan položaj.
Ukoliko odredbe Zakona koje umanjuju prihode Banjaluci i Bijeljini ostanu na snazi nakon apelacije Ustavnom sudu RS, krajem 2025. godine Vlada RS trebala bi utvrditi stepen razvijenosti jedinica lokalne samouprave prema kojem će se vidjeti da li je alokacija sredstava dala konkretne rezultate.
(Istinomjer.ba)