O prezaduženosti Republike Srpske (RS) u javnosti se govori već mjesecima. I dok čelnici iz ovog entiteta tvrde da ona nije visoka, prema pregledu javnog duga Bosne i Hercegovine za prvi kvartal 2023. godine, Republika Srpska je nominalno zaduženija više od Federacije Bosne i Hercegovine. Kada to zaduženje stavimo u kontekst broja stanovnika, ono je mnogo veće.
Prema podacima Ministarstva finansija BiH, iznos duga Republike Srpske u prvom kvartalu 2023. godine iznosio je oko 7,5 miliona KM više nego iznos duga Federacije BiH.
Republika Srpska je 22. juna izmirila kompletan dug u iznosu 336 miliona KM, nastao prodajom obveznica na Bečkoj berzi 2018. godine. Riječ je o dugu o kojem se mjesecima pisalo u medijima i procjenjivalo da li će ovaj bh. entitet imati novac da vrati taj dug. Bit će zanimljivo vidjeti stanje duga nakon drugog kvartala s obzirom na zaduženja koja su uslijedila uoči ove isplate.
Naime, dva dana prije izmirenja zaduženja, RS se na Banjalučkoj berzi zadužio 224,28 miliona KM prodajom petogodišnjih obveznica s kamatnom stopom 6,1%. To je samo jedno od ukupno pet zaduženja Republike Srpske na Banjalučkoj berzi u drugom kvartalu ove godine. Iako je planom zaduženja predviđeno da se Republika Srpska zaduži 295 miliona KM, ukupno zaduženje za ovaj period iznosi 347,67 miliona KM, što je više nego izmireni dug s Bečke berze.
I Federacija Bosne i Hercegovine se u drugom kvartalu zaduživala na berzi, ali značajno manje. Putem dvije aukcije obveznica i dvije aukcije trezorskih zapisa, na Sarajevskoj berzi prikupljeno je 120 miliona KM, skoro tri puta manje nego u RS za isti period. Vrijedi spomenuti da je otkazana aukcija trezorskih zapisa planirana za početak juna zbog, kako je navedeno, adekvatnog nivoa likvidnosti Jedinstvenog računa trezora FBiH.
Trenutna visina ukupnog duga u RS iznosi 44% procijenjenog BDP-a za 2022. godinu, što je 16% manje od ograničenja definisanog u Zakonu o zaduživanju, dugu i garancijama Republike Srpske i koje iznosi 60% BDP-a.
S druge strane, ukupna zaduženost FBiH iznosi 21% procijenjenog BDP-a za 2022. godinu, što opet ne znači mnogo, jer se ograničenje visine zaduženja u FBiH ne određuje u odnosu na BDP.
Prema Zakonu o dugu, zaduživanju i garancijama u Federaciji BiH, ograničenje zaduživanja povezano je s odnosom iznosa servisiranja duga i konsolidovanih prihoda.
Federacija se može dugoročno zadužiti ukoliko iznos servisiranja duga za ukupan unutrašnji i vanjski dug i garancije koje dospijevaju u svakoj narednoj godini, uključujući i servisiranje za predloženo novo zaduženje i sve zajmove za koje su izdate garancije Federacije, zajedno sa ograničenjima iznosa duga kantona iz stava 2. ovog člana ne prelaze 18% konsolidiranih prihoda Federacije i kantona ostvarenih u prethodnoj fiskalnoj godini.
Zakon o dugu, zaduživanju i garancijama u Federaciji BiH
Prema informaciji sa stranice Ministarstva finansija FBiH, visina konsolidovanih prihoda Federacije BiH i kantona ostvarenih u 2020. godini iznosila je 8.803.028.295 KM. Za servisiranje duga i kamata u 2021. godini budžetom je planirano 1.127.593.199 KM, odnosno 12,81% konsolidovanih prihoda Federacije BiH.
BDP i dug po glavi stanovnika
Imajući u vidu da FBiH ima skoro dvostruko više stanovnika od RS, nije iznenađujuće da je zaduženost po glavi stanovnika u RS značajno veća nego u Federaciji.
Dakle, u odnosu na Federaciju BiH, Republika Srpska je značajno zaduženija.
Republika Srpska “kaska” za Federacijom BiH i kada je riječ o visini BDP-a po glavi stanovnika.
Kada uzmemo procjene visine BDP-a za 2022. godinu i procjene broja stanovnika u oba entiteta koje su objavili entitetski zavodi za statistiku, BDP po glavi stanovnika u FBiH veći je za 1.051 KM.
Da li je Republika Srpska prezadužena?
Ministrica finansija RS Zora Vidović i premijer RS Radovan Višković kažu da nisu. Argument za takvu tvrdnju jeste činjenica da ukupno zaduženje ovog entiteta iznosi 44% procijenjenog BDP-a za 2022. godinu.
Međutim, prezaduženost nije isto što i maksimalna dozvoljena zaduženost. Naime, prezaduženost se definiše kao nakupljanje duga koje se ne može platiti trenutnim i očekivanim nivoom dohotka.
(Istinomjer.ba)