Nakon poređenja Ekonomske politike Republike Srpske za 2015. godinu sa predizbornim obećanjima vladajućih partija u RS, Istinomjer donosi uporedni pregled makroekonomskih pokazatelja koje je Vlada RS predviđala u prethodnim ekonomskim politikama – i to, po pravilu, pogrešno.
Prethodni mandat Vlade Republike Srpske nije donio ispunjenje velikih i ambicioznih predizbornih obećanja SNSD-a i njegovih koalicionih partnera. Pored neispunjenih stranačkih obećanja, Vlada RS ne može se pohvaliti ni ostvarivanjem sopstvenih prognoza na ekonomskom planu.
Iz godine u godinu, u ekonomskim programima koje je usvajala Vlada RS redovan segment je “projekcija makroekonomskih pokazatelja”, koja predstavlja prognoze o veličinama poput rasta broja stanovnika/ca, bruto društvenog proizvoda, spoljnotrgovinskog bilansa, iznosa prosječnih plata, te stope nezaposlenosti u Republici Srpskoj.
U Ekonomskoj politici RS za 2011. godinu i Ekonomskoj politici RS za 2012. godinu ove projekcije pokrivaju period od 2006. do 2014. godine; u Ekonomskoj politici RS za 2013. godinu pokriven je period od 2009-2015. godine, dok su u Ekonomskoj politici RS za 2014. godinu izostale projekcije za 2015. godinu. U posljednjoj usvojenoj Ekonomskoj politici RS za 2015. godinu također su izostale projekcije za narednu godinu i pokriven je period od 2010. do 2015. godine.
Kao izvori ovih podataka, koriste se statistički podaci za one godine za koje takvi podaci postoje, te se u tom slučaju ne radi o projekcijama, već o pregledu utvrđenih stopa rasta ili pada datih veličina. Za godine o kojima nema statističkih podataka, koriste se projekcije Ministarstva finansija RS. U Ekonomskoj politici RS za 2012. godinu, navedeno je da su projekcije kretanja ovih pokazatelja izvršene “Na osnovu kretanja makroekonomskih pokazatelja Republike Srpske u prethodnom periodu, kretanja privrednih aktivnosti u zemljama okruženja, preporuka međunarodnih finansijskih institucija, započetih aktivnostima Vlade Republike Srpske u prethodnom periodu i planiranih politika i investicionih aktivnosti u narednom periodu.”U Ekonomskoj politici RS za 2013. godinu, kao osnov se navode “kretanja makroekonomskih pokazatelja RS u prethodnom periodu, pretpostavke o privrednom rastu glavnih spoljnotrgovinskih partnera, usvojenih i planiranih politika Vlade, te makroekonomske projekcije od strane međunarodnih finansijskih institucija”, a slično obrazloženje može se naći i u Ekonomskoj politici RS za 2014. godinu.
Kada se uporede prognoze Ministarstva finansija RS sa statističkim podacima koji pokazuju kakvo je zaista bilo stanje stvari u ovim oblastima, uočava se isti kontinuirani trend – predviđene stope rasta se gotovo nikad ne ostvaruju u predviđenom obimu, te se projekcije iz godine u godinu smanjuju i to u značajnoj mjeri. Period prethodnog mandata se u ovakvom poređenju pokazuje kao period konstantnog neuspjeha Vlade RS da ostvari predviđene ciljeve svojih ekonomskih politika.
Tako je, recimo, u Ekonomskoj politici RS za 2011. godinu procijenjeno da će BDP Republike Srpske u 2012. godini iznositi 9,36 milijardi KM, da bi se u Ekonomskoj politici RS za 2015. godinu ova projekcija smanjila na 8,59 milijardi KM. Još veća razlika se uočava u predviđanjima za 2014. godinu, koja su se od 2011. smanjila sa predviđenih 10,68 milijardi na 8,61 milijardu KM. S obzirom na to da ni u jednoj prethodnoj godini BDP ni približno nije dostigao iznos od 9 milijardi KM, teško je objasniti na osnovu čega je Vlada RS zaključila da će se u 2014. godini postići skok od skoro dvije milijarde KM, ili da će u 2015. BDP iznositi 9,75 milijardi, kako je to navedeno u Ekonomskoj politici za 2013. godinu.
Koliko su nerealne projekcije BDP-a koje je do sada davala Vlada RS, još bolje pokazuje uporedni pregled projekcija stopa rasta realnog BDP-a, u kojima se iz godine u godinu “predviđa” manje ili više značajan procenat rasta BDP-a, dok se u realnosti ovaj procenat konstantno smanjuje. Izuzetak je jedino 2010. godina, za koju je u Ekonomskoj politici iz 2011. godine procijenjena stopa rasta od 0,5%, da bi ista kasnije bila utvrđena na 0,8%. No, sva ostala predviđanja kretala su se u suprotnom pravcu, pa je tako od predviđenih 2,5% rasta BDP-a u 2011. godinu ostalo 0,8% realnog rasta; u 2012. godini je umjesto rasta od 3,4% došlo do pada od 1,1%, da bi se u predviđanjima za 2013. godinu stiglo od najavljenih 4,1% do 1,9%. Ponovo, ni u jednoj godini stopa rasta BDP-a nije dosegla ni 2%, ali to nije spriječilo Vladu RS da, recimo, za 2014. godinu najavi rast od 5% – koji je na kraju smanjen na 0,1%.
U pogledu procjena spoljnotrgovinskog bilansa, to jest pokrivenosti uvoza izvozom, situacija je nešto bolja utoliko što su razlike između predviđenih vrijednosti manje nego u slučaju BDP-a. No i ovdje se javlja isti trend – niti jedna od vrijednosti “projektovanih” u 2011. godini nije dostignuta i sve se smanjuju iz godine u godinu. Najizrazitija je razlika u projekcijama za 2014. godinu, za koju je u Ekonomskoj politici RS za 2011. godinu predviđena pokrivenost uvoza izvozom od 67,5%, da bi se u Ekonomskoj politici RS za 2015. godinu ona smanjila na 54,6%. Što se tiče godine koja je pred nama, Vlada RS je 2013. godine predviđala da će Republika Srpska ostvariti pokrivenost uvoza izvozom od 61,8%, da bi u ovogodišnjoj ekonomskoj politici taj procenat smanjila na 57%.
Ni u predviđanju rasta prosječne plate Vlada RS nije bila ništa uspješnija nego u drugim oblastima. Ponovo, jedini izuzetak je 2010. godina, u kojoj je prosječna plata uspjela premašiti očekivanja za cijele tri konvertibilne marke. Najveća očekivanja i ovdje su vezana za 2014. godinu, za koju je u Ekonomskoj politici iz 2011. predviđen iznos prosječne plate od 955 KM. Ova je projekcija iz godine u godinu bivala sve skromnija, te se zaustavila na 825 KM, koliko je zaista iznosila prosječna plata u RS 2014. godine – čak 130 KM manje nego što je Vlada RS predvidjela prije četiri godine. Za 2015. godinu projekcija prosječne plate smanjena je sa 880 KM (koliko je najavljeno u Ekonomskoj politici za 2013. godinu) na 837 KM u Ekonomskoj politici za 2015.
Zanimljivo je da su najambicioznije i najnerealnije prognoze po pravilu date za 2014. godinu, koja je ujedno bila i posljednja godina prethodnog mandata Vlade RS, te izborna godina za aktuelni mandat. Može se s pravom postaviti pitanje da li je ta činjenica uticala na “galantna” predviđanja ekonomskih uspjeha Vlade RS i evidentno nedostižnog rasta makroekonomskih pokazatelja. Ono što je svakako jasno, jeste da su sve prognoze date na početku mandata 2010-2014. ostale uveliko neispunjene.
Čini se da je Vlada RS svoja predviđanja za 2015. godinu mnogo više približila realnom stanju nego što je to činila prethodnih godina, a naročito na početku proteklog mandata. U Ekonomskoj politici za 2015. godinu navodi se da dominantni uzrok pada privredne aktivnosti u drugom kvartalu 2014. godine leži u poplavama koje su se dogodile u maju prošle godine. Navodi se, također, da još nije moguće precizno utvrditi tačne razmjere štete od poplava i klizišta, te da su zbog svega toga “procjene za 2014. i 2015. godinu oprezne”.
Ukoliko bi se u obzir uzeo ovaj argument, moglo bi se očekivati da će najveća razlika u predviđenim stopama rasta biti između Ekonomske politike 2014 (zadnja koja je usvojena prije majskih poplava) i Ekonomske politike 2015 (koja je usvojena u decembru 2014), budući da su poplave negativno uticale na pokazatelje razvoja u periodu između usvajanja ove dvije politike. To, međutim, nije slučaj. Pogledaju li se veličine predstavljene u gornjim tabelama, vidi se da su projektovane vrijednosti prosječnih plata i BDP-a najviše pale u predviđanjima koja su data 2013. godine, prije nego što su se poplave dogodile. U odnosu na spoljnotrgovinski bilans i stopu rasta BDP-a, razlika između projekcija datih 2015. i 2014. tek je neznatno veća od razlike između predviđanja datih 2013. i 2012. godine.
Imajući na umu neosporno ogromnu štetu koju su poplave nanijele mnogim gradovima, ali i potvrđenu nerealnost procjena Vlade RS kada su u pitanju makroekonomski pokazatelji, javlja se bojazan da bi pomenute “oprezne procjene” ponovo mogle biti preuveličavanje i iskrivljavanje realnih pokazatelja. Ako je suditi po dosadašnjim “projekcijama” Vlade RS, stvarno stanje je i gore od onog koje je prikazano u posljednjoj usvojenoj ekonomskoj politici – jer je tako bilo u svim prethodnim godinama. No, u ekonomskim politikama za 2014. i 2015. godinu izostale su projekcije za 2015, odnosno 2016. godinu, što znači da će već od sljedeće godine biti nemoguće napraviti analizu tačnosti predviđanja Ekonomskih politika Vlade Republike Srpske.
(Istinomjer.ba)